Publikujemy odpowiedzi MEN na przysłane do redakcji pytania czytelników Serwisu Samorządowego PAP.

Pytania do ekspertów dotyczące zagadnień leżących w zakresie działania Ministerstwa Edukacji Narodowej można przesyłać korzystając z formularza dostępnego w zakładce Edukacja.

Alicja: Czy wychowawcy zatrudnieni w MOS MOW, ośrodkach szkolno - wychowawczych powinny realizować dodatkowe godziny z art. 42 ust 2 pkt 2a i 2b Karty Nauczyciela?

Zajęcia, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b ustawy – Karta Nauczyciela zobowiązani są prowadzić nauczyciele szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych, w tym specjalnych. Stosownie do powyższego, godziny te powinni realizować w szczególności nauczyciele szkół podstawowych, gimnazjów lub szkół ponadgimnazjalnych wchodzących w skład młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii.

Obowiązkowi realizacji zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b ustawy - Karta Nauczyciela, nie podlegają natomiast wychowawcy zatrudnieni w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii.

Czytelnik: Proszę o wyjaśnienie do jakiego awansu zawodowego zaliczyć nauczyciela mianowanego, który został zawieszony w obowiązkach w czasie roku szkolnego w myśl art. 84 ust 1 KN i ograniczono mu stawkę zasadniczą do stawki nauczyciela stażysty, czy kierować się jego statusem czy obecną stawką w przypadku obliczania średniej nauczyciela w gminie za czas w którym ma inna stawkę. Bardzo zależy mi na odpowiedzi.

Uchwaloną w dniu 19 listopada br. przez Sejm RP ustawą o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, dodano w art. 30a ustawy – Karta Nauczyciela ust. 7, w którym zawarte zostało upoważnienie dla Ministra Edukacji Narodowej do wydania rozporządzenia określającego sposób opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli, w szczególności sposób wyliczania średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, sposób ustalania średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli, sposób ustalania kwoty różnicy, o której mowa w art. 30a ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela i sposób ustalania wysokości jednorazowego dodatku uzupełniającego, a także wzór formularza sprawozdania.

Przepis art. 2 ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela przewiduje, iż minister właściwy do spraw oświaty i wychowania wyda przedmiotowe rozporządzenie w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. W chwili obecnej w Ministerstwie Edukacji Narodowej trwają prace nad projektem ww. rozporządzenia. Przedmiotowe rozporządzenie rozstrzygnie w szczególności kwestię poruszoną w zadanym pytaniu.

Jarosława: Jestem nauczycielką oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej. Dodatkowo mam 7 godzin świetlicy. Nasz oddział przedszkolny pracuje feryjnie jak szkoła. Uważam, że obowiązują mnie godziny karciane, gdyż jestem pracownikiem szkoły. Dyrektor doczytał że n -li odziału przedszkolnego jak przedszkola nie dotyczy. Czy nie powinnam mieć drugiej umowy na pracę w świetlicy?

Moje 7 godzin to nadliczbówki płacone z pensum 26? W świetlicy nie ma etatu, koleżanka ma 3 godziny, a dyrektor 5 godzin opieki w etacie.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) oddziały przedszkolne zorganizowane w szkołach podstawowych powinny zapewniać dzieciom roczne przygotowanie przedszkolne w takim samym stopniu jak przedszkola.

Do organizacji pracy oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej należy więc stosować te same przepisy co do organizacji pracy przedszkola. Oddział przedszkolny nie wchodzi bowiem w skład struktury organizacyjnej (klas) szkoły podstawowej. W myśl § 10 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ramowego statutu publicznego przedszkola, stanowiącego załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624, z późn. zm.), przedszkole funkcjonuje przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący na wniosek dyrektora przedszkola i rady przedszkola.

W przedszkolu nie są przewidziane ferie szkolne, a więc zgodnie z art. 64 ust. 3 ustawy - Karta Nauczyciela nauczycielom zatrudnionym w przedszkolu przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów.

Tę samą zasadę należy stosować do oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej. Nauczyciele zatrudnieni w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej mają zatem prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów.

Oddział przedszkolny, tak jak przedszkole, nie może bowiem pracować w systemie feryjnym, co zostało podniesione w pytaniu. W ślad za zróżnicowaniem organizacyjnym idzie również zróżnicowanie pozycji nauczyciela szkoły podstawowej i nauczyciela prowadzącego zajęcia w oddziale przedszkolnym.

W ustawie – Karta Nauczyciela odrębnie uregulowano obowiązkowy tygodniowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych nauczycieli oddziałów przedszkolnych dla 6 – latków. Ustawodawca w art. 42 ust. 3 lp. 2 określił tą gupę nauczycieli jako „nauczycieli innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami dzieci 6 – letnich”.

Z uwagi na fakt, że ustawa o systemie oświaty nie zna „innych placówek przedszkolnych” niż przedszkola oraz inne formy wychowania przedszkolnego, a wiadomo, że wychowanie przedszkolne może odbywać się jeszcze w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych – należy dojść do wniosku, że ustawodawca właśnie pod tym pojęciem rozumiał także oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych. W świetle powyższego, nauczycieli oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych obowiązuje 22 – godzinne pensum.

W przypadku, gdy nauczyciel zatrudniony w szkole podstawowej prowadzi zajęcia w oddziale przedszkolnym i jest jednocześnie wychowawcą świetlicy szkolnej, dochodzi do łączenia w ramach stosunku pracy stanowisk o różnym pensum. Zgodnie z art. 42 ust. 7 pkt 3 ustawy - Karta Nauczyciela tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin, określa organ prowadzący szkołę. Kompetencje organu prowadzącego w tym zakresie, zgodnie z art. 91d pkt 1 ustawy – Karta Nauczyciela, wykonuje odpowiednio: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. Wszystkie godziny realizowane powyżej pensum ustalonego przez organ prowadzący szkołę stanowią, zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela, godziny ponadwymiarowe.

Anna: Proszę o wyjaśnienie kwestii wyliczenia średniego wynagrodzenia nauczycieli na podstawie art.30 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), dlaczego wyłączone zostały 2 dodatki: wiejski i mieszkaniowy, skoro realnie nauczyciel otrzymuję kwotę tych dodatków w trakcie roku z budżetu gminy. Niewliczanie tych dodatków do średnich wynagrodzeń zwiększa drastycznie kwotę dopłaty w postaci jednorazowego dodatku uzupełniającego, który gmina powinna wypłacić nauczycielowi w grudniu danego roku. Wyłączenie to jest zupełnie niezrozumiałe. Proszę o odpowiedź, dlaczego i na jakiej podstawie wprowadzono to wyłączenie?

Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, wynagrodzenie nauczycieli składa się z:

1)wynagrodzenia zasadniczego;
2)dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy;
3)wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
4)nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych, o których mowa w art. 54 ustawy – Karta Nauczyciela, tj. dodatku mieszkaniowego oraz dodatku za pracę na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5.000 mieszkańców.

Jak wynika z powyższego, dodatek mieszkaniowy oraz tzw. dodatek wiejski są dodatkami socjalnymi, które nie wchodzą w skład wynagrodzenia nauczycieli. Dodatki te nie są zatem uwzględniane do wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli.

Adam: Czy do wyliczenia średniego wynagrodzenia nauczycieli (o którym mowa w art. 30 i 30a KN) za dany rok budżetowy przyjmuje się wypłacone dodatkowe wynagrodzenie roczne tj. 2009, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, odprawę pośmiertną - wypłacone uprawnionym członkom rodziny po śmierci nauczyciela.

W świetle art. 30 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz ekwiwalent za niewykorzystany urlop wchodzą w skład wynagrodzenia nauczyciela, a zatem są uwzględniane do wysokości średnich wynagrodzeń. Składniki te należy uwzględnić do wysokości średnich wynagrodzeń również wówczas, gdy po śmierci nauczyciela prawa do nich przejdą na następców prawnych nauczyciela, zgodnie z art. 631 § 2 Kodeksu pracy.

Nieco innym natomiast świadczeniem jest odprawa pośmiertna. Charakter prawny odprawy pośmiertnej jest różnie ujmowany w literaturze prawa pracy. Jest ona uznawana za świadczenie wynikające ze stosunku pracy, bądź charakteru takiego się jej odmawia. Także orzecznictwo sądów nie jest w tej kwestii jednolite. Sąd Najwyższy w uchwale Izby Cywilnej z dnia 14 stycznia 1959 r., I CO 27/58 (OSPiKA 1960, z. 1, poz. 1) stwierdził, że odprawa pośmiertna nie jest świadczeniem ze stosunku pracy.

Jednak w uchwale z dnia 15 grudnia 1975 r., I PZP 46/75 (OSNCP 1976, nr 6, poz. 123), z częściowo krytycznymi glosami, przyjął, że roszczenie o odprawę jest roszczeniem ze stosunku pracy. Ministerstwo Edukacji Narodowej przychyla się do stanowiska, iż odprawy pośmiertnej nie należy traktować jako świadczenia wynikającego ze stosunku pracy, a w związku z tym nie należy jej zaliczać do składników wynagrodzenia nauczyciela.

Odprawa pośmiertna jest świadczeniem pieniężnym, do którego prawo powstaje w związku z wygaśnięciem stosunku pracy wskutek śmierci pracownika. Nie przysługuje ona pracownikowi, lecz prawo do niej nabywają samoistnie członkowie rodziny zmarłego pracownika.

Nie jest świadczeniem odwzajemniającym pracę pomimo, że jej wysokość związana jest z wysługą lat pracy. Można w niej niewątpliwie dostrzec elementy socjalne, ale świadczeniem socjalnym w czystej postaci nie jest (przede wszystkim nie jest przyznawana według kryterium dochodowego i wedle potrzeb, a nadto jest należnością obowiązkową). Funkcje jej są zatem złożone. Z jednej strony jest materialną kompensacją straty (krzywdy psychicznej), jaką jest zawsze śmierć osoby bliskiej, z drugiej - częściowym wyrównaniem utraty dochodów i pogorszenia sytuacji materialnej w okresie bezpośrednio następującym po utracie żywiciela. Taki też złożony jest jej charakter.

Odprawa pośmiertna jest zatem należnością związaną ze stosunkiem pracy, a nie świadczeniem wynikającym ze stosunku pracy, zaliczanym do składników wynagrodzenia nauczyciela. Powyższa opinia ma charakter jedynie informacyjny, a zatem nie może być uznana jako wykładnia obowiązującego prawa.

MAGDALENA: Jeżeli od 01.09.2009 nauczyciel zmienił stopień awansu i jest dyplomowanym nauczycielem jak jego dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłacone w styczniu 2009 roku rozliczyć przy ustalaniu średnich a jak nagrodę jubileuszową wypłaconą w czerwcu 2009 roku. Czy proporcjonalnie do posiadanego stopnia awansu?

Uchwaloną w dniu 19 listopada br. przez Sejm RP ustawą o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, dodano w art. 30a ustawy – Karta Nauczyciela ust. 7, w którym zawarte zostało upoważnienie dla Ministra Edukacji Narodowej do wydania rozporządzenia określającego sposób opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli, w szczególności sposób wyliczania średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, sposób ustalania średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli, sposób ustalania kwoty różnicy, o której mowa w art. 30a ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela i sposób ustalania wysokości jednorazowego dodatku uzupełniającego, a także wzór formularza sprawozdania.

Przepis art. 2 ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela przewiduje, iż minister właściwy do spraw oświaty i wychowania wyda przedmiotowe rozporządzenie w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. W chwili obecnej w Ministerstwie Edukacji Narodowej trwają prace nad projektem ww. rozporządzenia. Przedmiotowe rozporządzenie rozstrzygnie w szczególności kwestie poruszone w zadanym pytaniu.