Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy – fikcja czy cel do osiągnięcia - to temat kolejnego wykładu przygotowanego w ramach II edycji Prasowej Akademii Pieniądza.
Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy – fikcja czy cel do osiągnięcia - to temat kolejnego wykładu przygotowanego w ramach II edycji Prasowej Akademii Pieniądza.
1. Ewolucja koncepcji zrównoważonego rozwoju w zarysie
Początki koncepcji zrównoważonego rozwoju sięgają 1713 roku, kiedy to w wyniku dewastacji lasów w obszarach górniczych Saksonii powstała idea wykorzystania drzewostanu w sposób zapewniający jego rozwój w przyszłości . W latach 60-tych XX wieku idea zrównoważonego rozwoju wyrażona przez B. Ward, założycielkę Międzynarodowego Instytutu ds. Środowiska i Rozwoju, oznaczała natomiast zintegrowany rozwój społeczny, ekonomiczny oraz ochronę środowiska .
Ta koncepcja zrównoważonego rozwoju (ang. sustainable development) upowszechniła się w drugiej połowie XX wieku w wyniku rosnącej świadomości ludzkości o już istniejących i nowopowstających zagrożeniach, których główną przyczyną były negatywne efekty zewnętrzne (ang. side effects) wzrostu gospodarczego w warunkach ograniczonych zasobów naturalnych . Do zagrożeń tych należą między innymi: szybkie zużywanie zasobów naturalnych, wzrost zanieczyszczenia środowiska naturalnego, destabilizacja systemów przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych, nierównomierne zaspokajanie podstawowych potrzeb coraz większych grup społecznych czy też przewidywany wysoki wzrost demograficzny , głównie w krajach Afryki Zachodniej, Ameryki Środkowej i północnej części Ameryki Południowej.
Skala występujących zagrożeń stała się przyczyną rozpoczęcia prac mających na celu stworzenie alternatywnej koncepcji dotychczasowego rozwoju społeczno-gospodarczego uwzględniającego również sferę społeczną i ekologiczną . Efektem prowadzonych prac było opracowanie nowej koncepcji ekorozwoju (ang. ecodevelopment) po raz pierwszy zaprezentowanej w Sztokholmie w 1972 roku na międzynarodowej konferencji . Głównym założeniem ekorozwoju była optymalizacja wykorzystania lokalnych zasobów oraz racjonalne wykorzystanie zasobów posiadanej wiedzy agrarnej dla dobra zubożałych obszarów wiejskich krajów zaliczanych do Trzeciego Świata . U podstawy koncepcji ekorozwoju leżała problematyka związana z wyrównywaniem różnic występujących pomiędzy krajami Południa i Północy oraz nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych.
Koncepcja ekorozwoju stała się kanwą do całościowego ujęcia problematyki zintegrowanego rozwoju społeczno-gospodarczego w aspekcie zrównoważonego rozwoju opracowanej przez G. Brundtland w raporcie Komisji ONZ ds. Środowiska i Rozwoju zatytułowanym „Nasza wspólna przyszłość” w 1987 roku. Zrównoważony rozwój zdefiniowany został jako ,,zaspokojenie potrzeb i aspiracji dzisiejszego pokolenia w sposób, który nie ogranicza możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłym pokoleniom”.
Idea zrównoważonego rozwoju w sposób ogólny podkreśla aspekt pogodzenia interesów obecnego pokolenia z interesami przyszłych pokoleń oraz wskazuje na integrację gospodarki i przyrody, czego wyrazem miała być wspólna płaszczyzna w zakresie realizacji triady celów: ekonomicznych, ekologicznych i społecznych.
Przełomowym wydarzeniem dla koncepcji zrównoważonego rozwoju był pierwszy Szczyt Ziemi – II Konferencja Organizacji Narodów Zjednoczonych nt. Środowiska i Rozwoju (ang. United Nations Conference on Environment and Development – UNCED) zorganizowany w Rio de Janeiro w 1992 roku, podczas którego zagadnienia związane z ochroną środowiska uznano za równie ważne, jak rozwój społeczno-gospodarczy. Idea rozwoju zrównoważonego została uzgodniona przez uczestników Szczytu Ziemi jako „strategia przekształceń ekologicznych, społecznych, techniczno-technologicznych i organizacyjnych, których celem jest osiągnięcie racjonalnego i trwałego poziomu dobrobytu społecznego, umożliwiającego przekazanie go następnym pokoleniom bez obawy zagrożenia destrukcją zasobów przyrody i ekosystemów”.
Na konferencji wypracowany został harmonogram działań mający na celu realizację koncepcji zrównoważonego rozwoju w postaci podpisanych następujących dokumentów:
Deklaracji z Rio w sprawie środowiska i rozwoju – tzw. Karty Ziemi, Globalnego programu działań - Agenda 21, Ramowej Konwencji w sprawie zmian klimatu, Konwencji o różnorodności biologicznej oraz zasady globalnego konsensusu w sprawie zarządzania lasami, ich ochrony i prawidłowego rozwoju w postaci
Deklaracji o ochronie lasów.
Kolejny Szczyt Ziemi został zorganizowany w 2002 r. w Johannesburgu, gdzie wyznaczone zostały trzy filary, w oparciu o które powinien się dokonywać dalszy rozwój społeczno-gospodarczy, a mianowicie: społeczeństwo, ekologia i gospodarka . Ponadto, dla zachowania homeostazy ekosystemów i kontrolowania w nie ingerencji, wytyczono pięć grup tematycznych w celu sprecyzowania działań na rzecz zrównoważonego rozwoju obejmujących: ochronę wód, dostęp do infrastruktury sanitarnej i do wody pitnej o odpowiedniej jakości, zapewnienie energii przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska, ochronę zdrowia; rolnictwo i jego znaczenie w rozwoju gospodarczym i społecznym, ochronę różnorodności biologicznej i zarządzania ekosystemami.
Na szczeblu europejskim do projektów na rzecz rozwoju zrównoważonego zaliczyć można przyjętą w 2010 roku przez Komisję Europejską strategię Europa 2020: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu.
Strategia ma na celu budowanie zrównoważonej przyszłości i obejmuje trzy powiązane ze sobą priorytety: rozwój inteligentny oznaczający rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach (ang. smart growth); rozwój zrównoważony, czyli promowanie gospodarki zrównoważonej – efektywnie wykorzystującej zasoby, bardziej ekologicznej i konkurencyjnej, zwłaszcza odniesieniu do energii, efektywności i konsumpcji (ang. sustainable growth); rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, czyli wzmacnianie gospodarki charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem, zapewniającej spójność społeczną, ekonomiczną i przestrzenną (ang. inclusive growth). Działaniom określonym w strategii Europa 2020 służą wyznaczone cele, których realizacja służyć będzie zrównoważonemu rozwojowi. Zaliczają się do nich : wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20–64 lat wynoszący 75%; nakłady na inwestycje w badania i rozwój stanowiące 3% PKB Unii; realizacja założeń „20/20/20” w zakresie klimatu i energii - w tym ograniczenie emisji CO2 nawet o 30%, jeśli pozwolą na to warunki; ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących naukę szkolną do 10% oraz zwiększenie liczby osób z młodego pokolenia z wyższym wykształceniem do co najmniej 40%; zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem o 20 mln.
2. Definicje i cele zrównoważonego rozwoju
W literaturze przedmiotu termin rozwoju zrównoważonego (ang. sustainable development) jest definiowany w różny sposób w zależności od intencji autorów koncentrujących się w różnym stopniu na triadzie zagadnień stanowiących istotę zrównoważonego rozwoju obejmujących gospodarkę, społeczeństwo oraz ekologię.
W przedstawionych definicjach rozwoju zrównoważonego można odnaleźć odwołania do nowego modelu rozwoju akcentującego takie cechy jak stabilność, trwałość oraz harmonię rozwoju pomiędzy trzema filarami: środowiskiem przyrodniczym, gospodarką i społeczeństwem. Ponadto, uwzględniany jest aspekt społeczny w postaci sprawiedliwości społecznej, środowiska życia i dobrobytu społecznego. Według T. Zalegi na podstawie prezentowanych w literaturze przedmiotu definicji można wyróżnić dwa podstawowe podejścia do rozwoju zrównoważonego. Pierwsze podejście odnosi się do tradycyjnego rozwoju gospodarczego, jednakże uwzględniającego uwarunkowania ekologiczne. W drugim podejściu uwzględnia się charakter ideologiczno-historiozoficzny rozwoju zrównoważonego, poszukując nowych zachowań i celów społecznych rozumianych jako formy rozwoju cywilizacyjnego . Z kolei F. Piontek twierdzi, że podstawą zrównoważonego rozwoju jest zapewnienie poprawy jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez zachowanie właściwych proporcji między trzema rodzajami kapitału: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego.
Realizacja zrównoważonego rozwoju wymaga zaangażowania ze strony państwa w postaci implementacji instrumentów w zakresie polityki gospodarczej, społecznej oraz ochrony środowiska, gdyż mechanizmy wolnego rynku nie uwzględniają wielu istotnych aspektów związanych z zintegrowanym rozwojem. W dokumentach zawierających strategie rozwoju zrównoważonego poszczególnych krajów podkreślany jest aspekt jego osiągnięcia poprzez realizację strategicznych celów. Nadrzędnym celem zrównoważonego rozwoju jest osiągnięcie kompromisu pomiędzy realizacją poszczególnych subcelów: gospodarczego, ekologicznego oraz społecznego, z których każdy obejmuje pięć obszarów za
Zrównoważony rozwój polega na kompromisie w zakresie rozwoju, uwzględniającym cele ekologiczne, gospodarcze i społeczne, które stanowić będą o szeroko rozumianym dobrobycie obecnych i przyszłych pokoleń. Realizacja celów ekologicznych polega na ustaleniu granic systemu przyrodniczego dla działań człowieka i nieprzekraczanie ich. Dążenie do osiągnięcia celów gospodarczych ma na celu zarówno zaspokojenie dzisiejszych potrzeb ludzkości, jak również zabezpieczenie zasobów niezbędnych do zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń w postaci kapitału naturalnego, materialnego wytworzonego przez człowieka, intelektualnego i społecznego. Cele społeczne mają za zadanie ochronę zdrowia i jakości życia człowieka, bezpieczeństwo społeczne, wyeliminowanie ubóstwa oraz praworządność we wszystkich dziedzinach życia.
3. Mierniki zrównoważonego rozwoju
W literaturze przedmiotu można spotkać się raczej z nadmiarem wskaźników mających na celu monitorowanie efektów realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju. Jednakże, pomimo ich wielości i znacznego zróżnicowania, można wyróżnić pewne iunctim wyodrębniające monitoring podstawowych celów, których analiza ułatwia ocenę stopnia realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju. Do głównych celów zrównoważonego rozwoju należy szeroko rozumiany dobrobyt społeczny, którego osią zainteresowań jest podmiotowa rola człowieka wraz z jego dążeniami do rozwoju, ograniczana uwarunkowaniami gospodarczymi, ekologicznymi czy społecznymi. Podstawowym zadaniem wskaźników zrównoważonego rozwoju jest opisanie zależności występujących pomiędzy poszczególnymi zjawiskami umożliwiającymi przeprowadzenie analizy obecnej sytuacji oraz przewidywań odnośnie do kształtowania się zmian w przyszłości.
Globalne wskaźniki zrównoważonego rozwoju na opracowane są od wielu lat między innymi przez takie organizacje, jak: Komisję Trwałego Rozwoju ONZ, Komitet Polityki Ekologicznej OECD, Bank Światowy, Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (ang. The International Union for Conservation of Nature - IUCN) czy Europejską Agencję ds. Ochrony Środowiska (ang. European Environment Agency – EEA).
Istotną rolę w opracowywaniu wskaźników służących do monitorowania zrównoważonego rozwoju odegrała Organizacja Narodów Zjednoczonych, gdzie we wspomnianej wcześniej Agendzie 21 zamieszczone zostały mierniki w zakresie obszaru problematyki społecznej obejmujące:
• zwalczanie ubóstwa,
• demografię,
• promocję edukacji, świadomości społecznej,
• ochronę i promocję zdrowia,
• promocję trwałego osadnictwa.
Ponadto, ONZ proponuje monitorowanie blisko stu globalnych wskaźników, wskazanych jako ogólne ramy odniesienia, wraz z uzupełniającymi je wskaźnikami krajowymi, których ocena byłaby dokonywana na czterech poziomach: krajowym, globalnym, regionalnym oraz tematycznym.
Monitorowaniu postępów w zakresie zrównoważonego rozwoju na poziomie krajowym nadano najwyższą rangę. Zadaniem regionalnych sprawozdań jest wspieranie wzajemnego uczenia się, wymiany wiedzy umożliwiających dokonanie parametrycznej oceny realizacji poszczególnych celów rozwojowych w krajach należących do tego samego regionu, stanowiąc łącznik pomiędzy poziomem globalnym i krajowym systemem sprawozdawczości. Raportowanie tematyczne ma na celu przekrojowe analizy w układzie sektorowym opartych na nowatorskich sposobach zbierania, analizowania i przetwarzania danych.
Kompleksowy charakter problematyki związanej z koncepcją zrównoważonego rozwoju jest ciągłym wyzwaniem z punktu widzenia opracowania racjonalnej metodologii pomiaru głównego celu zrównoważonego rozwoju, jakim jest osiągnięcie dobrobytu społeczeństwa.
Tradycyjne mierniki potencjału gospodarczego oparte na Systemie Rachunków Narodowych należą do najczęściej stosowanych miar w ocenie poziomu rozwoju danego kraju. Wśród grupy takich miar wymienić można między innymi: Produkt Krajowy Brutto, Produkt Krajowy Netto czy też Produkt Krajowy Brutto per capita. Niewątpliwymi zaletami tradycyjnych wskaźników jest ich relatywna łatwość interpretacji. Natomiast ich wadami jest trudność oceny faktycznie osiągniętego poziomu rozwoju danego kraju. W celu uzyskania lepszej jakości informacji z mierników umożliwiającej ocenę rozwoju zrównoważonego, zaczęto je modyfikować poprzez uwzględnianie w nich jakościowych aspektów poziomu życia.
Zmodyfikowane rachunki narodowe mają na celu zarówno próbę klasyfikacji potrzeb społecznych, jak i sposobów ich zaspokajania, które obejmują m.in. następujące mierniki :
• Dobrobytu Ekonomicznego (ang. Measure of Economic Welfare – MEW) uwzględnia konsumpcję rządową i prywatną, usługi kapitału dóbr konsumpcyjnych, wartość czasu wolnego, efekty działalności prowadzonej w gospodarstwach domowych, nakłady na ochronę środowiska oraz straty z tytułu zniszczenia środowiska i urbanizacji,
• Wskaźnik Ekonomicznych Aspektów Dobrobytu (ang. Economic Aspects of Welfare – EAW) opiera się na wydatkach poniesionych na konsumpcję prywatną, które skorygowano o wydatki na dobra trwałego użytku, reklamy, koszty wyczerpywania się zasobów naturalnych, koszty społeczne związane z zanieczyszczeniem środowiska, koszty dojazdów do miejsca pracy oraz wydatki sektora prywatnego na ochronę zdrowia i edukację,
• Indeks Zrównoważonego Dobrobytu Ekonomicznego (ang. Index of Sustainable Economic Welfare – ISEW) ujmuje indywidualne wydatki na konsumpcję skorygowane o straty wynikające z nierównomiernego rozkładu dochodów, szkodliwe wydatki prywatne, koszty eksploatowania zasobów i zniszczenia środowiska naturalnego,
• Wskaźnik Faktycznego Postępu (ang. Genuine Progress Indicator – GPI) uwzględnia dwadzieścia sześć czynników społecznych, ekonomicznych i ekologicznych zmiennych obejmujących m.in.: wartość pracy wykonywanej nieodpłatnie, koszty wynikające z przestępstw i rozpadu rodziny, straty wolnego czasu, koszty niedostatecznego poziomu zatrudnienia czy koszty zniszczenia powłoki ozonowej.
Miary indeksowe, nazywane wieloaspektowymi, określają jakość i poziom życia mieszkańców w zakresie zrównoważonego rozwoju umożliwiając bardziej precyzyjną estymację stopnia rozwoju kraju, do których zaliczają się m.in. :
• Wskaźnik Dobrobytu Ekonomicznego Netto opiera się m. in. na realnej prywatnej konsumpcji, rocznej konsumpcji surowej stali, rocznej produkcji cementu, liczbie prenumerowanych pism, liczbie radioodbiorników oraz pojazdów drogowych,
• metoda genewska polega na klasyfikacji ludzkich potrzeb i stopnia ich zaspokojenia według siedmiu grup: wyżywienia, mieszkania, zdrowia, wykształcenia, rekreacji, zabezpieczenia społecznego i materialnego,
• Indeks Rozwoju Społecznego (ang. Human Development Index – HDI) obejmuje trzy wymiary rozwoju: długość i zdrowe życie mierzone przewidywalną długością życia, wiedzę - jako zbiór wskaźników określających piśmiennictwo społeczeństwa i długość trwania nauki na trzech szczeblach kształcenia, oraz standard życia wyrażony w PKB per capita skorygowanym parytetem siły nabywczej.
• Wskaźnik Biedy Społecznej (ang. Human Poverty Index – HPI), według którego wyznacznikami ubóstwa są: odsetek mieszkańców, którzy nie dożyli 40 roku życia, odsetek analfabetów, odsetek populacji pozbawiony dostępu do wody pitnej i służby zdrowia oraz dzieci do lat pięciu z niedowagą. Wskaźnik ten zastosowany w krajach wysoko rozwiniętych ma odmienne zmienne, do których zaliczane są: odsetek populacji, który nie dożywa 60 roku życia; odsetek ludności dorosłej, który nie potrafi w dostatecznym stopniu posługiwać się słowem pisanym; odsetek ludzi żyjących poniżej linii ubóstwa oraz stopa długookresowego bezrobocia.
Indykatory środowiskowe obejmują między innymi: wskaźniki stopnia degradacji atmosfery, gdzie jednostką miary jest konsumpcja w tonach substancji niszczących warstwę ozonową, wskaźnik emisji gazów wywołujących efekt cieplarniany, wskaźniki stanu gleb mierzący rozmiary zużycia nawozów sztucznych na ziemiach uprawnych oraz wskaźniki zanieczyszczenia wód mierzące roczne zużycie powierzchniowych wód jako odsetek całkowitej dostępnej wody .
4. Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy – fikcja czy cel do osiągnięcia
Istotą zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego jest podjęcie takich działań przez człowieka, aby współcześnie wykorzystywane ograniczone zasoby naturalne służyły całej ludzkości obecnie, jak również przyszłym pokoleniom. Wspierające tę ideę środowiska proekologiczne domagają się poszanowania surowców, ochrony jakości wody, powietrza i gleby, co może stać w sprzeczności z dążeniem ludzkości do działań związanych z eksploatacją zasobów naturalnych w postaci zapewnienia rentowności przedsiębiorstw, kreowania podaży, wolnej konkurencji dla obniżenia cen i lepszej jakości dóbr i usług dla zadowolenia konsumentów. Koncepcja zrównoważonego rozwoju sprowadza się więc do próby osiągnięcia kompromisu pomiędzy rozwojem gospodarczym, społecznym oraz ekologią, co umożliwi wywołanie efektu synergii, której beneficjentami będzie w ostatecznym rozrachunku człowiek.
Poprawę jakości życia współczesnego społeczeństwa, jak i przyszłych pokoleń zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju można osiągnąć poprzez wdrażanie w życie trzech zasad: równowagi, efektywności oraz zapewnienia wzajemnych korzyści. Zasada równowagi polega na przestrzeganiu ładu gospodarczego oznaczającego połączenie w sposób płynny celów społecznych, ekonomicznych oraz gospodarczych. To podejście wymaga optymalnego określenia ilości zasobów wymaganych w zakresie działalności wykorzystującej zasoby naturalne, pracę oraz kapitał. Pod pojęciem efektywności kryje się zasada racjonalnego gospodarowania polegająca na osiągnięciu założonych efektów poprzez zwiększanie wydajności lub wdrażanie programów oszczędnościowych. Stosowanie zasady zapewnienia wzajemnych korzyści polega na systemowym podejściu mającym na celu zaspokojenie wymagań interesariuszy w postaci np. współpracujących ze sobą podmiotów gospodarczych, grup społecznych czy też jednostek samorządu terytorialnego. Takie podejście umożliwia włączenie społeczeństwa w różnego rodzaju działaniach zarówno w fazie planowania, jak i wykonania .
Zwolennicy zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego dostrzegają zagrożenia wynikające z ekspansywnej działalności człowieka w warunkach istniejących ograniczonych zasobów naturalnych, jednakże dla przeciwników idea ta jest utopią rozwiniętą i wypromowaną przez naukowców z krajów rozwiniętych, którzy chcą decydować, co jest dobre dla reszty świata . Do krytycznych uwag odnoszących się do koncepcji zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego zaliczyć można następujące:
• definicja zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego jest wewnętrznie sprzeczna, gdyż wzrost gospodarczy opiera się na wolności gospodarczej, natomiast rozwój społeczny opiera się na prawie do swobody podejmowania decyzji. Wprowadzanie restrykcji wobec przedsiębiorstw w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej negatywnie wpływa na wzrost gospodarczy a tym samym na rozwój społeczny .
• uważa się, że rozwój zrównoważony w długim okresie nie jest możliwy z powodu ograniczonych zasobów naturalnych Ziemi, gdyż zakładając nawet, że wzrost gospodarczy odbywałby się w oparciu o efektywniejsze wykorzystanie zasobów naturalnych, to w długim okresie wzrost ten byłby możliwy przy utrzymaniu stałego poziomu konsumpcji, co jest założeniem nierealnym ,
• w koncepcji zrównoważonego rozwoju zwraca się uwagę na aspekt przyszłych pokoleń i zapewnienia im możliwości korzystania z zasobów naturalnych na równi ze współczesnym społeczeństwem. Jednakże, zachodzące w obecnym świecie zjawiska rozwoju technologii, globalizacji czy cyfryzacji mogą świadczyć o zmianach potrzeb ludzkości i nie sposób jest obecnie określić potrzeb przyszłych pokoleń. Współczesne wykorzystywanie rzadkich zasobów czy strategicznych surowców może okazać się zupełnie niepotrzebne w przyszłości ,
• w literaturze przedmiotu wskazuje się również na występowanie niezgodności odnośnie do definiowania zjawiska równoważenia – co powinno być równoważone i jak może być zoperacjonalizowane. Nieprecyzyjne ujęcie definicyjne powoduje problemy z możliwością pomiaru rozwoju zrównoważonego. Nie określono jednolitej i ogólnie akceptowanej metody ewaluacji zrównoważonego rozwoju. Ponadto, nie zostało uzgodnione, które zmienne ekonomiczne, środowiskowe czy społeczne są należy uznać za priorytetowe. W efekcie wszystkie podmioty zajmujące się ewaluacją posługują się inną metodą w zależności od dostępnych danych, poziomu analizy czy jej celu ,
• pomimo podpisania wielu deklaracji oraz podejmowanych działań mających na celu implementację koncepcji zrównoważonego rozwoju w skali świata, czego efektem miał być ekorozwój, wciąż zjawisko to stanowi dla ludzkości wyzwania, co podkreślono na Szczycie Ziemi w 2002 roku w Johannesburgu oraz dziesięć lat później na Szczycie Rio+20 ,
• cele zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego wskazane w raporcie Brundtland nie zostały praktycznie osiągnięte w odniesieniu do pogłębiających się nierówności społecznych, narastających dysproporcji pomiędzy bogatą Północą, a biednym Południem, utrwalanie negatywnych wzorców konsumpcji, marnotrawienia zasobów naturalnych czy oraz pogłębianie się kryzysu ekologicznego ,
• szerokie rozumienie koncepcji zrównoważonego rozwoju doprowadza do wielu nadużyć z powodu zbyt dużej swobody jej interpretacji, czego efektem są często działania poszczególnych państw oraz przedsiębiorstw deklarujących działania zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju, które jednakże w praktyce kontynuują dotychczasowe procesy ,
• uważa się, że ideę zrównoważonego rozwoju próbuje się wdrażać do biedniejszych regionów świata jednocześnie przekonując ich mieszkańców do niepowtarzania błędów krajów wysoko uprzemysłowionych wynikających z ekstensywnej gospodarki i zachęcając do stosowania przyjaznych środowisku technologii w postaci energii wiatrowej czy siły napędowej zwierząt. Nieposzanowanie idei zrównoważonego rozwoju przez dynamicznie rozwijające się relatywnie biedniejsze kraje jest negatywnie odbierane przez zwolenników tej koncepcji. Tymczasem, do współczesnego kryzysu ekologicznego przyczyniły się przede wszystkim kraje rozwinięte i niepohamowany konsumpcjonizm mieszkańców tych krajów . W efekcie koszty wieloletniej, ekstensywnej gospodarki krajów wysoko uprzemysłowionych próbuje się przerzucać na zamieszkujących biedne kraje ludzi, którzy chcieliby również korzystać z osiągnięć współczesnej technologii.
Reasumując, wiele obietnic nie zostało zrealizowanych i obecnie nadal kluczowymi wyzwaniami dla rozwoju zrównoważonego jest fakt, że społeczeństwa żyją ponad wydolność ekologiczną Ziemi. Współczesny model konsumpcji zapewnia możliwości i pomyślność jedynie krajom wysoko rozwiniętym. Większość krajów rozwijających się nadal nie jest w stanie osiągnąć standardu życia krajów rozwiniętych. Wyznawaniem nadal pozostaje to, że: zmiany klimatyczne pozostają poza kontrolą, nie ma dostatecznych związków między środowiskiem a bezpieczeństwem w szerokim tego słowa znaczeniu (energia, woda, żywność, zdrowie, edukacja), nie istnieją wystarczające ramy instytucjonalne na poziomie światowym do monitorowania środowiska i doprowadzenia do uzgodnień międzynarodowych przez poszczególne rządy .