Zmiana struktury systemu nadzoru budowlanego nie jest jedyną kwestią, która bezpośrednio dotknie samorządy. W nowym prawie budowlanym znalazł się zapis, który nakłada na gminę zadanie wypełnienia obowiązków nakładanych przez nadzór budowlany na właściciela obiektu budowlanego - jeżeli ustalenie właściciela obiektu jest niemożliwe.

Zgodnie z przyjętymi w projekcie ustawy zasadami, każdy ma prawo zabudowy nieruchomosci gruntowej pod warunkiem zgodności zamierzenia budowlanego z przepisami, a wszelkie działania podejmowane na podstawie przepisów ustawy, nie naruszają praw osób trzecich, które im przysługują w zakresie prawa cywilnego i w żaden sposób nie ograniczają możliwości dochodzenia tych praw na drodze sądowej.

Projekt kreuje również zasadę, iż budowę można rozpoczać po uzyskaniu zgody budowlanej, która co do zasady ma formę akceptacji zgłoszenia zamiaru wybudowania określonego obiektu budowlanego (milcząca zgoda), albo – jeżeli ustawa tak stanowi – na podstawie decyzji o pozwoleniu na budowę. W ustawie przewidziano również katalog budów, których realizacja może nastąpić bez zgody budowlanej.

Nowe prawo budowlane w znacznej mierze pozostawia w niezmienionym zakresie dotychczasowe regulacje kształtujace wymagania formalno-prawne w trakcie budowy obiektu budowlanego. Istotna nowością jest jedynie wprowadzenie, w miejsce dotychczasowego inspektora nadzoru inwestorskiego – inspektora nadzoru technicznego, jako podmiotu odpowiedzialnego za techniczną stronę realizacji budowy.

W projekcie znalazł się także przepis kreujący, w razie wystąpienia stanu zagrożenia, gminę, jako podmiot zobowiazany do wypełnienia obowiązków nakładanych przez nadzór budowlany na właściciela obiektu budowlanego - jeżeli ustalenie właściciela obiektu jest niemożliwe lub właściciel nie jest w stanie wykonać nałożonego obowiązku. W takim przypadku gmina zyskuje prawo strony w postępowaniu administracyjnym prowadzonym w tej sprawie.

Nowa ustawa określa zasady postępowania w przypadku budowy obiektów budowlanych bez wymaganej zgody budowlanej (samowola budowlana). Dopuszczalna jest legalizacja samowoli pod następujacymi warunkami:
1) zgodności obiektu budowlanego z przepisami powszechnie obowiązujacymi, w tym
ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (jeżeli jest);
2) sporządzenia projektu budowlanego wraz z wyceną wartości obiektu - na podstawie
tego projektu, sporzadzona przez rzeczoznawcę majątkowego;
3) wniesienia opłaty legalizacyjnej w wysokości 50% wartości obiektu

W przepisach przejściowych uregulowano również kwestię starych samowoli budowlanych – powstałych przed 1 stycznia 1995 roku. Zaproponowano, z mocy ustawy, zalegalizowanie tych samowoli, jeżeli do dnia 31 grudnia 2009 roku zostaną zarejestrowane w organie nadzoru budowlanego.

Planowana jest również przebudowa systemu nadzoru budowlanego i wyłączenia go z podległej staroście administracji zespolonej. Chodzi o utworzenie w miejsce 378 powiatowych – 100 okręgowych inspektoratów nadzoru budowlanego, działajacych na obszarze kilku powiatów. Ich siedziby i obszary działania zostaną ustalone w drodze rozporządzenia.

Daniel Pawluczuk
d.pawluczuk@pap.pl