Częstochowa: Jak ratować młodych w kryzysie? Konferencja w urzędzie i online

Konferencję ,,Zachowania suicydalne w ujęciu interdyscyplinarnym” zorganizowało wspólnie kilka podmiotów – Sąd Rejonowy i Sąd Okręgowy w Częstochowie, Okręgowa Rada Adwokacka, Wydział Edukacji Urzędu Miasta, Zespół Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych i Uniwersytet Jana Długosza. Obecność przedstawicieli tak wielu różnych instytucji pozwoliła przyjrzeć się kwestii zapobiegania zachowaniom samobójczym ludzi młodych z przeróżnych perspektyw – systemowych, prawnych, psychologicznych, edukacyjnych.

Konferencję otwarła kuratorka Sądu Rejonowego Mariola Pawłowska-Rak, która poprosiła o kilka słów gospodarza sali sesyjnej – prezydenta miasta. – Mam poczucie ogromnej satysfakcji, że w naszym urzędzie organizujemy spotkanie poświęcone kondycji psychicznej młodych ludzi i zapobieganiu dramatom, które z tej kondycji mogą wynikać – mówił m.in. prezydent Krzysztof Matyjaszczyk. – Nie od dziś zdajemy sobie w Częstochowie sprawę, że kwestie zdrowia psychicznego powinny znajdować się w centrum uwagi licznych instytucji i środowisk, także samorządów, zwłaszcza tych na najbliższym lokalnym społecznościom poziomie.

Prezydent Częstochowy krótko nakreślił uczestniczkom i uczestnikom spotkania lokalne działania z ostatnich paru lat, skoncentrowane na młodzieży i zjawiskach, które szczególnie jej dotykają. Przypomniał zatem o szkolnych warsztatach pod hasłem ,,Strefa empatii”, działaniach przeciw mowie nienawiści, internetowemu hejtowi, krzywdzącym stereotypom, uprzedzeniom, przeciw przemocy werbalnej i fizycznej, o częstochowskich szkoleniach z rówieśniczej mediacji czy uruchomionej podczas pandemii „Internetowej Poradni Kryzysowej”, a także o warsztatach dla nauczycieli doskonalących ich pracę z młodzieżą po doświadczeniu izolacji na skutek lockdownu.

Zaraz potem nastąpiła seria merytorycznych wystąpień, przedzielonych krótkimi przerwami na kawę. I tak podsekretarzyni stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Paulina Piechna-Więckiewicz podkreślała międzyresortowość działań zapobiegających samobójstwom, czyli konieczność współpracy między ministerstwami. Zapowiedziała też, że przedmiot szkolny (początkowo mający być nieobowiązkowym), jakim będzie edukacja zdrowotna, obejmie również kwestie radzenia sobie z emocjami. Ministra mówiła też m.in. o zwiększaniu obecności psychologów w polskich szkołach. Z kolei sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Wojciech Konieczny opowiadał o powstałym w 2021 roku Krajowym Programie Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym. Jednym z pozytywnych skutków programu jest już np. destygmatyzacja osób podejmujących próby samobójcze, przekładająca dzięki policyjnym raportom na bardziej wiarygodny obraz zjawiska. Ze strony rządowej mówił też Mateusz Korzeniowski z Ministerstwa Sprawiedliwości – jego wystąpienie dotyczyło roli Standardów Ochrony Małoletnich w prewencji samobójstw.

W konferencji brała udział m.in. wybitna suicydolożka dr Halszka Witkowska z Uniwersytetu Warszawskiego – pomysłodawczyni i koordynatorka platformy edukacyjno-pomocowej „Życie warte jest rozmowy”, jak również liczni terapeuci, interwenci kryzysowi, kuratorzy, pedagodzy, policjanci. Zapobieganie samobójstwom młodych jest bowiem zadaniem dla wielu środowisk i instytucji – rodziców, nauczycieli, pedagogów szkolnych, lekarzy rodzinnych, policji. Wszyscy oni mogą mieć do czynienia z osobą w kryzysie, chcącą odebrać sobie życie z różnych powodów, i powinni umieć takie ryzyko rozpoznać. Wśród czynników ryzyka jest choćby przemoc w różnych postaciach – psychiczna, fizyczna, seksualna, w środowisku rodzinnym, ale i szkolnym. Przemoc rówieśnicza jest tu szczególnie niebezpieczna, zwiększając aż o 7 razy prawdopodobieństwo targnięcia się na swoje życie u osoby doświadczającej takiej przemocy. Przy tym gama przemocowych zachowań za strony rówieśników poszerza się wraz z upowszechnianiem się nowych mediów i technologii – to już nie tylko wykluczanie, zastraszanie, wyśmiewanie w szkołach czy fizyczne ataki ,,po lekcjach”, ale cały szereg nowych form. Problemem jest więc cyberbullying (wykorzystywanie komunikacji cyfrowej w celu do poniżania, nękania lub zastraszania, np. poprzez publikowanie fałszywych, ośmieszających, agresywnych komentarzy czy nagrań) czy sextortion (pozyskiwanie od osoby materiałów o charakterze seksualnym, a następnie wymuszanie za ich pomocą np. pieniędzy bądź kolejnych treści tego rodzaju). Zdarzają się nadużycia seksualne ze strony rówieśników.

Cały drugi dzień konferencji skupił się na prewencji samobójstw w środowisku szkolnym, roli psychologów szkolnych etc. Choć nauczycielom coraz częściej udaje się wcześnie rozpoznać i właściwie zinterpretować symptomy wskazujące na ryzyko próby samobójczej (edukacja, rozwój świadomości, zwłaszcza w okresie pandemicznym, zrobiły tutaj swoje), to wciąż należy nad takimi kompetencjami pracować. Piątkowa część konferencji mogła tu być bardzo pomocna.

Wszyscy mający kontakt z ludźmi młodymi winni szkolić się z tzw. pierwszej pomocy emocjonalnej. Takie umiejętności potrafią bowiem ratować życie. A nie wymagają psychologicznego bądź medycznego wykształcenia. Pierwszym krokiem jest samo dostrzeżenie kryzysu przeżywanego przez młodą osobę oraz rozmowa pozwalająca ocenić, z jak głębokimi trudnościami mamy do czynienia – rozmowa traktująca te trudności na serio, a młodego człowieka – z uwagą i bez ferowania ocen. Dopiero potem jest miejsce dla ewentualnego specjalisty, psychologa czy psychiatry.

Konferencja była transmitowana przez Urząd Miasta na żywo online, w oba dni mając po kilkudziesięciu oglądających – w ten sposób pojemność sali sesyjnej ,,wirtualnie” zwiększyła się, mieszcząc wszystkich zainteresowanych, których nie brakowało. 

W galerii: pierwszy dzień dwudniowej (6 i 7 marca 2025) konferencji nt. prewencji samobójstw w sali sesyjnej UM (fot. Łukasz Kolewiński/UM)