Zmiany w ustawie Prawo oświatowe mają przede wszystkim na celu umożliwienie wdrożenia kompleksowej reformy programowej w szkołach. 

„Celem zmiany jest stworzenie szkoły przyjaznej i wymagającej, dzięki której każdy uczeń zdobędzie wiedzę (rozumienie świata), kompetencje (zdolność działania) oraz sprawczość (siłę i motywację do działania)” – zaznaczono w uzasadnieniu do projektu ustawy 

Zmiany w projekcie ustawy zostały przygotowane przy założeniu, że nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego dla poszczególnych typów szkół będzie wdrażana sukcesywnie, począwszy od 1 września 2026 r. w przypadku wychowania przedszkolnego i szkoły podstawowej (klasy I, IV), począwszy od 1 września 2027 r. w szkołach ponadpodstawowych (klasie I liceum ogólnokształcącego i technikum, klasie I branżowej szkoły I stopnia i szkole policealnej), a odpowiednio później również w branżowej szkole II stopnia. Jednocześnie w pozostałych klasach poszczególnych typów szkół będą obowiązywać, do zakończenia cyklu kształcenia, dotychczasowe podstawy programowe kształcenia ogólnego oraz dotychczasowe ramowe plany nauczania dla publicznych szkół.

Projekt ustawy zakłada między innymi:

- zmiany w zakresie nadzoru pedagogicznego. 

Kurator oświaty nie będzie miał już obowiązku opiniowania arkuszy organizacji publicznych szkół i placówek. Po zmianach arkusze organizacji oraz ich aktualizacje będą zatwierdzane wyłącznie przez organ prowadzący. Doprecyzowane zostaną również kompetencje dyrektora specjalistycznej jednostki nadzoru. 

Projekt ustawy zakłada również wprowadzenie możliwości tworzenia narzędzi nadzoru pedagogicznego przez kuratora oświaty i zamieszczania ich na platformie nadzoru pedagogicznego. 

- zmiany w ustawie – Karta Nauczyciela 

Projekt nowelizacji ustawy zakłada zmiany powoływania Kapituły do Spraw Profesorów Oświaty oraz trybu jej pracy. 

- zmiany w ustawie o systemie oświaty 

Zmianie ulec ma definicja programu wychowania przedszkolnego i programu nauczania do danych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego. Zmieniona definicja obejmuje przewidziane w proponowanej definicji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy programowej kształcenia ogólnego oczekiwane efekty uczenia się i wymagania w zakresie doświadczeń edukacyjnych, a także odnosi się do potrzeby uwzględniania w szkolnych programach nauczania korelacji międzyprzedmiotowych. 

Zmianie ulegnie też definicja egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego. 

W przypadku egzaminu ósmoklasisty konieczna jest zmiana określająca, że egzamin ten sprawdza, w jakim stopniu uczeń lub słuchacz spełnia oczekiwane efekty uczenia się określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego. 

Natomiast zmiana definicji egzaminu maturalnego ma na celu wyeliminowanie wątpliwości kto przystępuje do tego egzaminu.

- zmiany w zakresie dopuszczenia i odmowy dopuszczenia podręcznika do użytku szkolnego

- zmiany w zakresie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych 

Rozszerzony ma zostać katalog zajęć edukacyjnych podlegających ocenianiu i klasyfikowaniu o fakultatywne zajęcia edukacyjne. 

W projekcie zaproponowano także zmianę w zakresie oceniania i klasyfikowania uczniów w oddziałach przygotowania wojskowego oraz oddziałach o profilu mundurowym.

- wprowadzenie dodatkowej przesłanki zwolnienia ucznia z zajęć obowiązkowych ze względu na realizowane przez tego ucznia inne zajęcia edukacyjne

Chodzi tutaj głównie o sytuacje, w których uczeń uczęszcza w szkole na dodatkowe zajęcia z języków, i które w konsekwencji tej zmiany będą mogły zostać określone w aktach wykonawczych. 

- zmiany dotyczące egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego

W przypadku egzaminu ósmoklasisty w projekcie ustawy proponuje się: 

1)    zmiany wynikowe będące konsekwencją zmiany definicji podstawy programowej kształcenia ogólnego polegające na określeniu, że egzamin ósmoklasisty będzie przeprowadzany na podstawie oczekiwanych efektów uczenia się określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej oraz będzie sprawdzał, w jakim stopniu uczeń lub słuchacz spełnia te oczekiwane efekty uczenia się;

2)zmianę terminu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty. Obecnie egzamin ósmoklasisty jest przeprowadzany w terminie głównym – w maju. Taki termin przeprowadzania tego egzaminu został ustalony na lata szkolne 2020/2021 i 2021/2022 w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, a następnie wprowadzony do ustawy o systemie oświaty – ustawą z dnia 22 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Przed rokiem szkolnym 2020/2021 egzamin ósmoklasisty, podobnie jak wcześniej – w latach 2002 – 2019 – był przeprowadzany sprawdzian w VI klasie szkoły podstawowej oraz egzamin gimnazjalny w terminie głównym był przeprowadzany w kwietniu.

W przypadku egzaminu maturalnego w projekcie ustawy proponuje się: 

1) zmiany porządkujące związane z proponowaną w art. 3 pkt 21c ustawy o systemie oświaty zmianą definicji egzaminu maturalnego polegającą na zastąpieniu wyrazu „absolwentów” wyrazem „osób”. W związku z tym, w rozdziale 3b ustawy o systemie oświaty, w przepisach dotyczących egzaminu maturalnego proponuje się zastąpienie użytego w różnej liczbie i różnym przypadku, wyrazu „absolwent” wyrazem „zdający” użytym w odpowiedniej liczbie i przypadku albo zastąpienie użytego w różnej liczbie i różnym przypadku, wyrazu „absolwent” wyrazami „zdający będący absolwentem” użytymi 
w odpowiedniej liczbie i przypadku, jeżeli dana regulacja prawna odnosi się do absolwenta konkretnej szkoły lub oddziału (z nauczaniem języka mniejszości narodowej, dwujęzycznego);

2) zmiany wynikowe będące konsekwencją zmiany definicji podstawy programowej kształcenia ogólnego polegające na określeniu, że egzamin maturalny będzie przeprowadzany na podstawie oczekiwanych efektów uczenia się określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego;

3) rezygnację z przeprowadzania egzaminu maturalnego z języka łacińskiego

- zmiany dotyczące systemów teleinformatycznych wykorzystywanych do przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego i egzaminów eksternistycznych

- rozszerzenie możliwości zlecania Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania wykonywania zadań z zakresu oświaty i wychowania

- zmiany w ustawie o systemie informacji oświatowej 

Projekt zakłada umożliwienie uzyskania dostępu do bazy danych systemu informacji oświatowej, zwanego dalej „SIO”, osobom prawnym innym niż jednostki samorządu terytorialnego i osobom fizycznym będącym organami prowadzącymi szkoły, placówki oświatowe albo ich zespoły.

- zmiany w ustawie o finansowaniu zadań oświatowych 

W projekcie zaproponowano regulację mówiącą o tym, że w przypadku niepublicznych szkół artystycznych specjalistyczna jednostka nadzoru będzie pełniła rolę zarówno organu dotującego te szkoły, jak i kontrolującego prawidłowość pobrania i wykorzystania dotacji, a także wstrzymującego wypłatę dotacji w przypadkach przewidzianych w ustawie.

Nowe przepisy zakładają też ustalenie limitów wydatków z budżetu państwa przeznaczonych na zadanie wyposażenia publicznych oraz niepublicznych szkół podstawowych i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej w podręczniki, materiały edukacyjne 
i materiały ćwiczeniowe na kolejne 10 lat (2026–2035). Przy ustaleniu proponowanych nowych limitów na lata 2026–2035 uwzględniono konieczność podwyższenia o 20 proc. maksymalnych kwot dotacji celowej w związku ze wzrostem cen towarów i usług w ostatnich latach, co skutkuje wzrostem kosztów produkcji podręczników.

Projektowane przepisy zakładają, że nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego oraz nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego będą wdrażane sukcesywnie. Zaplanowano następujący terminarz wrażania: 

a)    od 1 września 2026 r. w placówkach wychowania przedszkolnego, 

b)    począwszy od 1 września 2026 r. w szkole podstawowej (klasy I, IV oraz klasy odpowiadające tym klasom szkoły artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej), 

c)    począwszy od 1 września 2027 r. w szkołach ponadpodstawowych (klasa I liceum ogólnokształcącego, klasa odpowiadająca klasie I liceum ogólnokształcącego szkoły artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie liceum ogólnokształcącego, klasa I technikum, klasa I branżowej szkoły I stopnia, szkoła policealna, szkoła specjalna przysposabiająca do pracy), a od roku szkolnego 2030/2031 w branżowej szkole II stopnia. 

Projekt nowelizacji ustawy zakłada, że wejdzie ona w życie 1 września 2026 roku, z wyjątkami określonymi w przepisach. 

mo/