W konkluzjach z raportu na temat inwestycji drogowych na Podkarpaciu NIK zwróciła uwagę, że drogi zarządzane przez gminne i powiatowe jednostki samorządu terytorialnego (jst) stanowią aż 88,5% łącznej długości dróg publicznych w kraju. Tymczasem nierównomierność jej rozwoju wynika z koła zamkniętego przepisów - zachęcają one do remontu dróg utwardzonych, a drogi o nawierzchni gruntowej leżą odłogiem.

Z raportu wynika, że zarządcy dróg co prawda prawidłowo rozdzielili zadania w zakresie inwestycji drogowych, jednak np. zadania dotyczące opracowania dokumentacji projektowej, prowadzenia nadzorów inwestorskich, wykonywania przeglądów dróg i realizacji inwestycji drogowych były zlecane podmiotom zewnętrznym, co wynikało z braku odpowiedniego wykształcenia kierunkowego, uprawnień drogowych i doświadczenia zawodowego kadry jst.

Kontrola wykazała też, że podkarpackie jst nie realizowały rzetelnie wszystkich obowiązków dotyczących planowania i przygotowania inwestycji drogowych.

Wbrew nakazom wynikającym z ustawy o drogach publicznych nie opracowano planów rozwoju sieci drogowej oraz planów finansowania budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg. Wykluczyło to określenie priorytetów inwestycyjnych i potrzeb finansowych. Podejmowane działania miały charakter doraźny.

Zarządcy nie przeprowadzali obowiązkowych kontroli stanu dróg i drogowych obiektów inżynierskich, co wpływało na niższy stan bezpieczeństwa ruchu drogowego, ponieważ niemożliwa była weryfikacja stanu technicznego infrastruktury drogowej.

Zarządcy dróg nie prowadzili kompletnej i wiarygodnej ewidencji dróg, obiektów mostowych i przepustów: dane były nierzetelne i niespójne z innymi odpowiadającymi im danymi, ujętymi w ewidencji środków trwałych prowadzonej przez te same jst. W efekcie niemożliwa była rzetelna ocena realnych potrzeb w zakresie planowania robót i utrzymania administrowanych dróg.

Wynikało to m.in. z niedostatecznej kontroli zarządczej. Ale ważną przyczyną niezgodności danych ewidencyjnych jest też ustawowy nakaz prowadzenia ewidencji dróg, ograniczający ją wyłącznie do dróg publicznych. W efekcie zarządcy nie gromadzili w ogóle danych np. o liczbie i długości dróg niepublicznych. Drogi niepubliczne nie były objęte jakimikolwiek rejestrami, bo w ewidencji środków trwałych funkcjonowały jako działki bez prawidłowego oznaczenia użytku gruntowego.

Sprawozdania oparte na tej nierzetelnej ewidencji trafiały do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA). Zawierały one również niezgodne z ewidencją finansową wartości zrealizowanych robót. W ten sposób powstawała niewiarygodna informacja o stanie dróg publicznych.

Wybór wykonawców inwestycji następował zgodnie z regulacjami dotyczącymi zamówień publicznych, a zawierane umowy skutecznie zabezpieczały interesy inwestora publicznego.

Niektóre umowy zawierane z wykonawcami robot zawierały nieprawidłowości formalne, niewpływające na jakość inwestycji. W części umów nie wskazano terminów przeglądów gwarancyjnych, co wykluczało możliwość bieżącej kontroli stanu technicznego remontowanych lub przebudowywanych odcinków.

Jednak to, co udało się z inwestycji przeprowadzić, w oczywisty sposób poprawiło stan dróg w województwie. Nadzór nad realizacją robót drogowych najczęściej sprawowany był w sposób prawidłowy - pojedyncze nieprawidłowości obejmują np. potwierdzenia protokolarnego otrzymania dokumentacji, która nie została wytworzona podczas robót budowlanych i nie była przedłożona do tego odbioru (Urząd Gminy Solina).

Jednostki samorządu terytorialnego skutecznie też pozyskiwały środki na inwestycje drogowe, dzięki czemu wydatki na remont/przebudowę infrastruktury drogowej wzrosły w 2019 r. w stosunku do roku 2018. Największą pod względem wartości (38.029,8 tys. zł) inwestycją była budowa dwóch łączników wiążących drogi powiatowe z autostradą A-4, zrealizowana przez Zarząd Dróg Powiatowych w Dębicy.

Wskutek pandemii Covid-19 wszystkie skontrolowane jednostki samorządu terytorialnego doświadczyły problemów z realizacją zadań przypisanych zarządcy dróg oraz realizacji drogowych procesów inwestycyjnych. Jednakże tylko gmina Przemyśl ograniczyła realizację zaplanowanych na ten rok inwestycji drogowych z uwagi na brak przyznania dofinansowania, gdyż środki te zostały przeznaczone na walkę z wirusem SARS-Cov-2. Pozostałe jednostki realizowały zadania z opóźnieniem w stosunku do zakładanych na początku roku terminów inwestycji.

mp/