W piątek, 16 listopada, zakończyła się 4-letnia kadencja organów samorządu terytorialnego. Od poniedziałku rady i wójtowie - od złożenia ślubowania - będą rozpoczynać nową, tym razem 5-letnią.

Zgodnie ze znowelizowanymi ustawami: o samorządzie gminy, samorządzie powiatu i samorządzie województwa w ciągu 7 dni powinny ukonstytuować się nowe rady. Pierwszą sesję nowo wybranych organów zwołuje komisarz wyborczy na dzień przypadający w ciągu siedmiu dni po upływie kadencji rady i sejmiku. W praktyce odbędzie się to po weekendzie, między 19 i 23 listopada.

Pierwszą sesję poprowadzi najstarszy wiekiem radny. Jednym z pierwszych zadań organów, zaraz po złożeniu ślubowania przez radnych, jest wybór przewodniczącego oraz wiceprzewodniczących.
W porządku obrad są też ślubowania wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Z chwilą złożenia wobec rady gminy ślubowania następuje objęcie przez wójta obowiązków.

Rada gminy wybiera ze swego grona przewodniczącego oraz od jednego do trzech wiceprzewodniczących, bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. W ten sam sposób rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących, a sejmik województwa - przewodniczącego oraz nie więcej niż trzech wiceprzewodniczących.

Zadaniem przewodniczącego jest organizowanie pracy rady lub sejmiku oraz prowadzenie obrad. Rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa obradują na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.

Organami gminy są: rada gminy i wójt (burmistrz, prezydent miasta). Organami powiatu są: rada powiatu oraz zarząd powiatu, a organami samorządu województwa są: sejmik województwa i zarząd województwa.

W skład zarządu powiatu wchodzą: starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie (od trzech do pięciu osób). Rada powiatu wybiera zarząd, w tym starostę i wicestarostę, w ciągu trzech miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Na tej samej zasadzie sejmik województwa wybiera pięcioosobowy zarząd województwa, w tym marszałka województwa i nie więcej niż dwóch wicemarszałków, w ciągu trzech miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów.

Przepisy zabraniają, aby przewodniczący i wiceprzewodniczący sejmiku wchodzili w skład zarządu województwa, wobec którego sejmik sprawuje funkcję kontrolną. Analogicznie przewodniczący i wiceprzewodniczący rady powiatu nie mogą wejść w skład zarządu powiatu.

Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy, rada powiatu - działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych, natomiast sejmik województwa - działalność zarządu województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. W tym celu organy te powołują komisję rewizyjną. Na szczeblu województwa przewodniczącym komisji rewizyjnej będzie radny największego klubu radnych, który złożył oświadczenie o odmowie udzielenia poparcia zarządowi województwa.

Obok funkcji kontrolnej rada gminy ustala wynagrodzenia wójta, stanowi o kierunkach jego działania; uchwala także studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, uchwala również budżet gminy. Wśród wymienionych w ustawie zadań rady powiatu znalazły się m.in.: uchwalanie aktów prawa miejscowego, stanowienie o kierunkach działania zarządu, ustalanie wynagrodzenia starosty i uchwalanie budżet powiatu. Natomiast sejmik województwa uchwala strategię rozwoju województwa i budżet województwa, a także np. ustala wynagrodzenie marszałka.

Od początku nowej kadencji samorządy zaczną obowiązywać nowe rozwiązania wprowadzone ustawą o zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania organów publicznych, która weszła w życie 31 stycznia 2018 r. Nowelizacja wydłużyła kadencję organów samorządu terytorialnego z czterech do pięciu lat, wprowadziła też m.in. obowiązek transmisji obrad.

Głosowania na sesjach rad oraz sejmików mają odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych. Jeśli będzie to niemożliwe z przyczyn technicznych, należy przeprowadzić głosowanie imiennie. Wykazy głosowań należy niezwłocznie upublicznić.

Wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, a także zarządy powiatów i województw zobowiązani zostali do przedstawiania odpowiednio radzie lub sejmikowi do 31 maja każdego roku corocznego raportu o stanie danej jednostki samorządowej. W gminach będących miastami na prawach powiatu wprowadzono obowiązek utworzenia budżetu obywatelskiego w wysokości co najmniej 0,5 proc. wydatków gminy zawartych w ostatnim sprawozdaniu z wykonania budżetu.

kic/ woj/