Według danych RIO w 2016 r. w tzw. parabankach zadłużonych było 38 samorządów na kwotę 164 mln zł. Ministerstwo Finansów pracuje nad projektem nowelizacji ustawy o finansach publicznych, który ma umożliwić wcześniejszą spłatę długu przez samorządy i zwiększyć ich bezpieczeństwo finansowe poprzez m.in. wprowadzenie wymogu uzyskania przez JST pozytywnej opinii od RIO o możliwości spłaty zadłużenia w przypadku chęci zaciągnięcia pożyczki.

W ocenie Grzegorza Kubalskiego, wicedyrektora biura Związku Powiatów Polskich jest to daleko idąca ingerencja w samodzielność samorządów. Ekspert sugeruje wprowadzenie mechanizmu upadłości komunalnej.

O przyczynach i skali zadłużania się samorządów w parabankach oraz sposobach przeciwdziałania temu zjawisku mówi Grzegorz Kubalski w rozmowie z Serwisem Samorządowym PAP.

Dlaczego jednostki samorządu terytorialnego zaciągają kredyty w parabankach?

G. Kubalski: - Samorządy decydują się na zaciąganie pożyczek w parabankach zwykle wówczas, gdy znalazły się w sytuacji przymusowej, a banki na komercyjnych warunkach nie chcą już im udzielić pożyczki. Sytuacja przymusowa to chociażby brak środków na utrzymanie codziennego funkcjonowania, czy dokończenie inwestycji.

Ile jednostek samorządu terytorialnego posiada zobowiązania w parabankach?

- Jest to skala dotycząca około trzydziestu JST. Z punktu widzenia całości systemu samorządu terytorialnego są to przypadki jednostkowe.

Jak dużo tracą samorządy poprzez zadłużanie się w parabankach?

- Jest to ciężkie do określenia. Jeżeli dana JST musi wybrać pomiędzy zaciągnięciem pożyczki w parabanku a wstrzymaniem wypłaty wynagrodzeń pracownikom, to nie za bardzo wiadomo jak porównywać straty. NIK określił natomiast, że koszty związane z wykorzystaniem niestandardowych operacji finansowych, w tym pożyczek w parabankach są przeciętnie o około 20 proc. wyższe niż kredytu bankowego. W poszczególnych przypadkach odsetek ten bywa wyższy – sięgając 70 proc.

Czy istnieją mechanizmy wsparcia samorządu zadłużonego w parabanku przez rząd?

- Takich mechanizmów systemowych nie ma, a być powinny. Jednak nie polegające na prostym przekazaniu pieniędzy. Ja jestem zwolennikiem wprowadzenia instytucji upadłości komunalnej – mówiąc w uproszczeniu - odpowiednika upadłości konsumenckiej na poziomie JST. Zdolność upadłościowa powoduje, że ktoś, kto udostępnia środki danego samorządu musi się liczyć z tym, że te środki zostaną potencjalnie utracone – pojawia się tym samym naturalna bariera przed zadłużeniem. Nie z powodu jakichś odgórnych regulacji prawnych, lecz ze względu na brak chętnych do wspierania samorządów, które w praktyce już utraciły płynność finansową.
Nie powinien natomiast powstać system gwarantujący automatyczne pokrycie z budżetu państwa zadłużenia w parabankach. System taki zachęcałby samorządy do zadłużania się – a przecież nie o to chodzi.

Jak ocenia Pan pomysł Ministerstwa Finansów dotyczący wprowadzenia wymogu uzyskania przez JST pozytywnej opinii od RIO o możliwości spłaty zadłużenia w przypadku chęci zaciągnięcia pożyczki?

- Oceniam ten pomysł negatywnie. Istotą samorządu jest samodzielne podejmowanie decyzji. Natomiast jeśli określone działania muszą być poprzedzone decyzją organu będącego poza strukturą samorządu to nie jest dobre rozwiązanie. Zgodnie z propozycją ma to dotyczyć wszystkich samorządów, a nie tylko jednostek, które mają przekroczony próg ostrożnościowy. Oznacza to przykładowo, że jeżeli władze Warszawy będą chciały wziąć kredyt na dużą inwestycję miejską to będą musiały się zapytać RIO o zgodę. A to już zbyt daleko idąca ingerencja w samodzielność samorządu. Nie może być tak, że RIO decyduje o możliwości zaciągnięcia kredytu przez JST będące w dobrej sytuacji finansowej.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał Mateusz Mikowski