"Aktywność przestępcza, szczególnie w gospodarce odpadami zintensyfikowała się w 2018 roku, kiedy to w Polsce wybuchło ponad 200 pożarów miejsc składowania lub magazynowania odpadów. Wtedy też podjęto decyzję o wzmocnieniu prawnym Inspekcji Ochrony Środowiska" - podkreślił Krzysztof Gołębiewski szef nowego Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska.

Efektem tego była nowelizacja ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz ustawy o odpadach, które wprowadziły przepisy umożliwiające m.in. na prowadzenie niezapowiedzianych kontroli oraz stosowanie w trakcie kontroli dronów. Ponadto Inspekcja rozpoczęła pracę w systemie 24-godzinnym. Zwiększono również wymagania formalne, jakie muszą spełnić przedsiębiorcy działający w gospodarce odpadowej oraz podwyższono kary administracyjne za gospodarowanie odpadami niezgodnie z przepisami do 1 mln zł, a w przypadku recydywy - do 2 mln zł.

Gołębiewski zwrócił uwagę, że dzięki wprowadzonym zmianom, Inspekcja jest coraz bardziej skuteczna w obszarze przeciwdziałania zjawiskom przestępczym, co odzwierciedlają statystki dotyczące m.in. pożarów na składowiskach, prowadzonych kontroli, czy kierowanych do organów ścigania zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa.

Sąd nie wstrzymał wykonania stołecznej uchwały śmieciowej, która ma wejść w życie 1 kwietnia

Według danych GIOŚ w 2018 r. odnotowano blisko 250 pożarów miejsc gromadzenia odpadów. W porównaniu do 2017 r. był to wzrost o ponad 130 pożarów. W 2019 roku było to 100 pożarów, natomiast do 1 grudnia 2020 - 79.

W ciągu ostatnich lat wzrosła tez liczba zawiadomień o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. W latach 2013 r. – 2016 r. Inspekcja skierowała 319 zawiadomień, natomiast w okresie 2017 r. - I półrocze 2019 r. (2,5 roku) było to 441 zawiadomień.

W samym 2019 r. przeprowadzono ponad 34 tys. kontroli z czego ponad 6,7 tys. razy wyjechano w teren. W 2019 r. skierowano 177 wnioski do organów ścigania, 311 wniosków do sądu o wykroczenia z tego orzeczono winę w 265 przypadkach. W 2019 roku inspektorzy wystawili ponad 2,87 tys. mandatów na kwotę ponad 1 mln zł, a kwota ostatecznych kar administracyjnych wyniosła ponad 7,8 mln zł.

Gołębiewski dodał, że dzięki działaniom Inspekcji ujawniono do tej pory 802 miejsc porzucenia lub nielegalnego deponowania odpadów. W 606 przypadkach ustalono już posiadacza odpadów, co - jak zaznaczył dyrektor - pozwoli na dochodzenie odpowiedzialności.

"Przestępczość środowiskowa była kiedyś marginalna. Od kilku lat jednak widzimy, że ten obszar stał się obszarem działalności przestępczej, w tym tej o charakterze zorganizowanym. Na początku była mafia paliowa, później VAT-owska, przestępcy, szukając nowego pola do działania, znaleźli go na rynku gospodarowania odpadami. Na nielegalnym obrocie odpadami można zarobić bardzo duże pieniądze. Biznes odpadowy może też być miejscem tzw. prania brudnych pieniędzy, czyli zysków osiągniętych w wyniku innej działalności o charakterze przestępczym" - zwrócił uwagę dyrektor.

Na potwierdzenie swoich słów wskazał m.in. sprawę spółki Clif, która nielegalnie zdeponowała odpady niebezpieczne zmieszane z odpadami komunalnymi, na terenie kilku województw: małopolskiego, śląskiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego, łódzkiego, wielkopolskiego i podlaskiego. Stwierdzono również, że odpady porzucono w dwóch lokalizacjach na terenie Czech. W wyniku ustaleń prowadzonego postępowania, Prokurator Okręgowy w Krakowie skierował w ub.r. do krakowskiego sądu okręgowego akt oskarżenia wobec 41 osób biorących udział w zorganizowanej grupie przestępczej.

Gołębiewski wskazał również na ostatnie zakończone postępowanie przygotowawcze, gdzie w wyniku współpracy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach oraz Prokuratury Regionalnej w Katowicach skierowano akt oskarżenia przeciwko 30 osobom, którym zarzucono łącznie 198 czynów karalnych. Sam akt oskarżenia liczy ponad 660 stron, a oskarżonym zarzuca się łącznie porzucenie 4 tys. ton odpadów w kilku województwach w Polsce.

"Te doświadczenia pokazały jednak, że aby usprawnić działania w zakresie przeciwdziałania przestępczości środowiskowej potrzebny jest w strukturach GIOŚ specjalny departament, którego zadania dedykowane będą zwalczaniu przestępstw środowiskowych, w tym koordynacja działań Inspekcji i współpracy z organami ścigania" - powiedział dyrektor.

Odpowiedzią na to jest powstanie Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej. Jego struktury zostały zorganizowaniu w oparciu - jak powiedział dyrektor - o dobre wzorce wypracowane przez organy ścigania.

Jak wyjaśnił Gołębiewski głównymi komórkami organizacyjnymi będą Wydziały Interwencyjno-Operacyjny, którego głównym zadaniem będzie wykonywanie czynności samodzielnych w terenie oraz wspieranie czynności operacyjnych prowadzonych np. przez Policję oraz Wydział Prewencji i Postępowań, który na podstawie zebranego materiału dowodowego będzie opracowywał dokumenty dla potrzeb dalszych postępowań prowadzonych przez prokuratorów. Wydział Prewencji i Postępowań będzie również zajmował się działaniami zwiększającymi świadomość społeczeństwa w zakresie ochrony środowiska. Ruszyć ma także kampania społeczna, której głównym celem będzie zwiększenie świadomości w zakresie odpowiedzialności jaka grozi za nielegalne postępowanie z odpadami, w tym z odpadami niebezpiecznymi.

Ponadto w strukturach Departamentu utworzono dwa specjalne zespoły - do spraw Analiz i Stosowania Techniki Specjalnej.

"Inspekcja chce czerpać z nowych technologii i wykorzystywać ich możliwości do zbierania materiału dowodowego na potwierdzenie możliwości popełnienia przestępstwa oraz typowania podmiotów, które powinny zostać objęte np. kontrolami krzyżowymi" - wskazał Gołębiewski.

Chodzi m.in. o drony oraz fotopułapki, a także inne specjalistyczne urządzenia rejestrujące dźwięk i obraz, które są wykorzystywane w celu identyfikowania i dokumentowania nielegalnej działalności w zakresie korzystania ze środowiska, w tym ujawniania przestępstw i wykroczeń przeciwko środowisku.

"W ramach Zespołu ds. stosowania techniki specjalnej powstały już trzy grupy terenowe, które zostały wyposażone w nowoczesną flotę bezzałogowych statków powietrznych umożliwiających m.in. rejestrację obrazu z użyciem sensorów termowizyjnych, dzięki czemu z powietrza możemy również identyfikować potencjalne miejsce zakopania odpadów komunalnych. Odpady te w wyniku zakopania samoistnie rozpoczynają proces beztlenowego przetwarzania, w wyniku czego wydzielają temperaturę, co dron z odpowiednim wyposażeniem może zidentyfikować" – wyjaśnił dyrektor.

Ponadto - jak wskazał Gołębiewski - obraz z dronów może być przesyłany na żywo na stacjonarne stanowisko pracy Inspektora będącego np. w siedzibie GIOŚ, dzięki czemu istnieje możliwość bieżącej oceny sytuacji i wsparcia merytorycznego Inspektorów prowadzących czynności w terenie. Dodatkowo, dzięki specjalistycznemu oprogramowaniu, materiał z nalotów dronem wykorzystywany jest również w celu tworzenia wizualizacji 3D np. miejsc nielegalnego deponowania odpadów, które to następnie wykorzystywane są jako materiał dowodowy w ramach własnych postepowań administracyjnych lub postępowań karnych prowadzonych przez organy ścigania.

Inspekcja wykorzystuje również drony do szybkiej identyfikacji miejsc nielegalnego nagromadzenia odpadów, które następnie są obejmowane dalszymi działaniami Inspekcji. Ostatnie takie działania były prowadzone przez Departament Zwalczania Przestępczości Środowiskowej wspólnie z WIOŚ w Warszawie. Obserwacją prewencyjną objęto teren znajdujący się w pobliżu ujawnionego miejsca nielegalnego deponowania odpadów niebezpiecznych, a celem działań było zweryfikowanie czy na innych sąsiednich nieruchomościach nie dochodzi również do działalności przestępczej.

"Obecnie analizujemy zebrany w wyniku materiał filmowy, na podstawie którego zostaną wytypowane miejsca, które powinny zostać objęte działaniami bezpośrednimi Inspektorów Ochrony Środowiska lub działaniami kontrolnymi urzędników gminnych. Działania takie będą cyklicznie kontynuowane na terenie całej Polski" – przekazał dyrektor.

Departament Zwalczania Przestępczości Środowiskowej jest nadal na etapie rozwoju. Docelowo planuje się do końca 2021 r. zakończenie wzmocnienia kadrowego, tj. rekrutacji odpowiednich ekspertów z zakresu ochrony środowiskowego oraz działań śledczych. W tym celu rekrutowani są również byli funkcjonariuszy pionów kryminalnych, którzy posiadają doświadczenie w walce ze zorganizowaną przestępczością.

Gołębiewski dodał, że zadaniem departamentu będzie również analiza przepisów prawa i redagowanie nowych rozwiązań legislacyjnych mających na celu zmniejszenie zjawiska tzw. szarej strefy na rynku gospodarowania odpadami.

W GIOŚ ma zostać też przeprowadzona ocena, jak powinna ewaluować Inspekcja Ochrony Środowiska. "Chodzi m.in. o odpowiedź, czy inspekcja powinna stać się policją środowiskową lub zcentralizowanym organem – Agencją Ochrony Środowiska. W celu dokonania pełnej oceny i wskazania ewentualnych kierunków zmian zostanie przeprowadzona m.in. analiza funkcjonowania wszystkich organów środowiskowych. Działania te będą obejmowały sprawdzenie realizacji przez te organy zadań dotyczących zarówno uprawnień reglamentacyjnych jak i kontrolnych" - podsumował dyrektor.

mick/ jjk