Ministerstwo Klimatu i Środowiska przypomniało, że w połowie czerwca Sejm uchwalił nowelizację ustawy – Prawo geologiczne i górnicze (P.g.g), która zakłada m.in. wprowadzenie kategorii złoża strategicznego, które ze względu na jego znaczenie dla gospodarki lub bezpieczeństwa kraju podlegać będzie szczególnej ochronie prawnej. 

W obszernych wyjaśnieniach resort przekonuje, że nowe przepisy nie spowodują wywłaszczeń bez odszkodowania oraz nie ograniczą władztwa planistycznego gmin.
 

Gminy wiejskie nie chcą utraty kontroli nad częścią swoich terytoriów

Takie obawy jeszcze w maju wyrażali przedstawiciele Związku Gmin Wiejskich RP. Ich zdaniem proponowane regulacje znacząco ingerują we władztwo planistyczne gmin na obszarze występowania złóż kopalin, a także wprowadzają wprost zakaz zabudowy nad złożami, które na podstawie decyzji administracyjnej zostaną uznane za strategiczne. 

W komunikacie resort wyjaśnił, że zaproponowane rozwiązania nie tylko nie ustanawiają ochrony wszystkich złóż kopalin (taka ochrona obowiązuje od ponad 40 lat – por. art. 125 Prawa ochrony środowiska, wcześniej art. 16 ustawy z 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska), ale wręcz pozwalają na, zgodne z prawem zagospodarowanie wielu terenów, które dotychczas podlegały ochronie przed zabudową. 

Co istotne, warunkiem by złoże zostało uznane za strategiczne jest istnienie „dostępu do złoża ze względu na stan zagospodarowania terenu”. Także tereny zabudowane lub w trakcie zabudowy nie spełniają tej przesłanki.

MKiŚ podkreśliło, że przepisem, który ma rozwiać wątpliwości co do tego, że na tych terenach zabudowa będzie możliwa, będzie uznanie złoża kopaliny za złoże strategiczne w części, co nastąpi,  jeżeli nie będzie możliwe zagospodarowanie części złoża, m.in. ze względu na istniejącą zwartą zabudowę, infrastrukturę znajdującą się nad złożem kopaliny lub zakaz prowadzenia działalności w zakresie wydobycia na terenach podlegających szczególnej ochronie.

Ponadto, jak dodano w komunikacie, nowelizacja P.g.g. pozwoli dokonać specjalistycznej analizy stanu zapotrzebowania i dostępności surowców dla energetyki oraz gospodarki. Ocena ta zostanie przeprowadzona z udziałem Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego. Analiza zostanie przeprowadzona w oparciu o dane z dokumentacji geologicznej złóż kopalin, jak również będzie uwzględniała stan zagospodarowania terenów ponad złożami, w tym istniejące zabudowania wiejskie i miejskie. 

„Wstępne szacunki projektodawcy wskazują, że będzie możliwe zdjęcie ochrony dla ponad 80% złóż węgla brunatnego, a w stosunku do pozostałych złóż, które będą uznane za złoża strategiczne, nastąpi racjonalne ustalenie granic terenu wymagającego zabezpieczenia przed zabudową. W następstwie dokonanej reformy, więcej terenów będzie mogło zostać przeznaczonych pod zabudowę niż obecnie” – wyjaśnił resort.

„Nowelizacja P.g.g. nie przewiduje pozbawienia nikogo własności nieruchomości ani innych praw, w szczególności nie spowoduje, że  na terenach miast i wsi nie będzie możliwa zabudowa, jak również, że działki budowlane utracą taki charakter” – podkreśliło ministerstwo.

Nowela P.g.g z pozytywną opinią KWRiST

Ministerstwo przypomniało, że nowelizacja P.g.g. uzyskała pozytywną opinię Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (KWRiST), co nastąpiło po kilku miesiącach negocjacji mających na celu wypracowanie kompromisowych rozwiązań. 

Jednym z nich jest włączenie gminy w postępowanie w sprawie uznania złoża kopaliny za złoże strategiczne. Zgodnie z art. 94a ust. 10 P.g.g. wójt, burmistrz lub prezydent miasta przedstawia opinię w zakresie projektowanych granic złoża strategicznego oraz sposobu zagospodarowania terenu, z uwzględnieniem uwarunkowań urbanistycznych, gospodarczych, środowiskowych i kulturowych terenu. 

W ocenie MKiŚ rozwiązanie to daje możliwość uwzględnienia stanowiska społeczności lokalnej oraz stanowi rozwiązanie korzystniejsze niż aktualnie obowiązujące – obecnie gmina nie uczestniczy w postępowaniu w sprawie zatwierdzenia dokumentacji geologicznej złoża kopaliny (po zakończeniu postępowania otrzymuje kopię decyzji oraz jest zobowiązana do ujawnienia, w celu ochrony, udokumentowanego złoża kopaliny w studium w terminie 2 lat, a następnie do analogicznej zmiany planu miejscowego). W przypadku bezczynności gminy, zmiany studium dokonuje wojewoda, wydając zarządzenie zastępcze.

Ministerstwo przypomniało, że jednym z celów nowelizacji jest dostosowanie przepisów Prawa geologicznego i górniczego do wprowadzenia instrumentów ułatwiających transformację energetyczną. Jest to m.in. wprowadzenie regulacji prawnych umożliwiających rozwój technologii i projektów CCS, które służą jednocześnie realizacji celu klimatycznego, jakim jest ograniczenie emisji dwutlenku węgla, ale też zwiększeniu konkurencyjności polskich przedsiębiorstw będących znaczącymi emitentami dwutlenku węgla z branż takich jak energetyka, elektrociepłownictwo, branża cementowa czy produkcja nawozów sztucznych. 

Według resortu stworzenie ram prawnych dla projektów CCS jest niezbędne dla zrealizowania celów projektowanego obecnie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia ram środków na rzecz wzmocnienia europejskiego ekosystemu produkcji produktów technologii neutralnych emisyjnie (akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie – Net Zero Industry Act), które zobowiąże Rzeczypospolitą Polską między innymi do zwiększenia potencjału podziemnego składowania dwutlenku węgla, w tym zwiększenia dostępności składowisk dwutlenku węgla, w szczególności w wyeksploatowanych złożach węglowodorów. 
 
mp/