Ponad miliard złotych zostanie przeznaczonych w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa (NPRCz) 2.0 na różne formy wsparcia i promocji czytelnictwa w Polsce w latach 2021–2025, z czego około 635 mln zł to środki z budżetu państwa. Oznacza to wzrost nakładów budżetu państwa na realizację Programu o blisko 40 proc.
Program przyjęty uchwałą 69/2021 Rady Ministrów jest największym z programów wieloletnich Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, realizowanym we współpracy z Ministerstwem Edukacji i Nauki, Biblioteką Narodową, Instytutem Książki oraz Narodowym Centrum Kultury.
Do nowych elementów Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 należą m. in.: program dotacyjny aktywizujący nowe środowiska i lokalne społeczności, ogólnokrajowa kampania na rzecz czytelnictwa, przyłączenie prawie 500 bibliotek do ogólnokrajowej platformy udostępniania zbiorów prowadzonej przez Bibliotekę Narodową, wsparcie projektowe służące lepszemu rozumieniu potrzeb i oczekiwań czytelników przez bibliotekarzy i podnoszeniu ich kompetencji.
O dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych (w kwocie od 500 tys. – wcześniej było to 50 tys. – do 2,25 mln zł) w ramach NPRCz 2.0 mogą ubiegać się instytucje zlokalizowane w miastach do 100 tys. mieszkańców (w poprzedniej edycji NPRCz do 50 tys. mieszkańców).
Pod egidą NPRCz zostanie także uruchomiony nowy program dotacyjny pn. BLISKO, w ramach którego 180 bibliotek publicznych ma szansę otrzymać środki w łącznej kwocie 24,5 mln zł na podnoszenie kompetencji pracowników, rozwijanie lokalnych partnerstw, włączanie nowych środowisk i aktywizację lokalnych społeczności w działania na rzecz upowszechniania czytelnictwa.
Całkowity budżet Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 wynosi 1,079 mld zł, z czego ok. 635 mln zł (ok. 59 proc.) to środki z budżetu państwa, a ok. 445 mln to wymagany wkład własny beneficjentów programu (41 proc.). Środki budżetowe zaangażowane w drugą edycję programu są o 180 mln zł wyższe od kwoty przeznczonej na realizację NPRCz w latach 2016–2020. Oznacza to wzrost nakładów budżetu państwa na realizację Programu o blisko 40 proc.
NPRCz 2.0 obejmuje cztery priorytetowe obszary wsparcia:
• Priorytet 1 - Poprawa oferty bibliotek publicznych,
• Priorytet 2 - Inwestycja w infrastrukturę bibliotek publicznych,
• Priorytet 3 - Zakup nowości wydawniczych do placówek wychowania przedszkolnego, bibliotek szkolnych i pedagogicznych,
• Priorytet 4 - Program dotacyjny dla bibliotek, promocja czytelnictwa.
Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu odpowiada za koordynację priorytetów 1, 2 i 4 wdrażanych przez podległe mu instytucje: Bibliotekę Narodową (Priorytet 1), Instytut Książki (Priorytet 2) oraz Narodowe Centrum Kultury (Priorytet 4), pełniące jednocześnie funkcję Jednostki Ewaluacji i Monitoringu Programu. Koordynacja prac w zakresie Priorytetu 3 leży w kompetencjach Ministerstwa Edukacji i Nauki.
„Czytelnictwo nie tylko wzmacnia nasze kompetencje osobiste, zawodowe, ale niewątpliwie wpływa na procesy społeczne – wspiera rozwój społeczny i wzmacnia tożsamość narodową, dlatego jego promocja jest jednym z priorytetowych celów Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Konsekwentnie prowadzona polityka upowszechniania czytelnictwa oraz kształtowania i wzmacniania nawyku czytania we wszystkich grupach wiekowych jest jednym z filarów polityki kulturalnej państwa. To są działania długofalowe, które wymagają cierpliwości, konsekwentnej pracy u podstaw. Ich efektów należy oczekiwać w perspektywie wieloletniej. Od początku XXI w. obserwujemy w Polsce bardzo niepokojący spadek czytelnictwa. Na przestrzeni ostatnich kilku lat udało się jednak ten negatywny trend zahamować, a w 2019 i 2020 r. Polacy zaczęli nawet czytać nieco więcej. Te dane uzasadniają potrzebę kontynuowania NPRCz, poprzez który chcemy ułatwiać dostęp do książek i pokazywać korzyści płynące z czytania. Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0 jest odpowiedzią na potrzeby i oczekiwania bibliotek publicznych, szkolnych i pedagogicznych oraz ich użytkowników” – podkreśla prof. Piotr Gliński, wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego i sportu.
W latach 2016–2020 była realizowana pierwsza edycja Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa z łącznym budżetem blisko 700 mln zł (w tym 455 mln zł z budżetu państwa). W efekcie Programu biblioteki publiczne wzbogaciły się m.in. o 16,7 mln książek drukowanych, 450 tys. audiobooków, 150 tys. e-booków, ok. 75 tys. kodów dostępów oraz ponad 28 mln stron publikacji. Dzięki udzielonym dofinansowaniom w całej Polsce udało się wybudować nowoczesne obiekty biblioteczne oraz zmodernizować i rozbudować już istniejące. Wsparciem objętych zostało 220 obiektów bibliotecznych, średnio w kwocie ponad 800 tys. zł.
„Czytelnictwo to kompetencja nabywana w rodzinie oraz w długim procesie edukacji szkolnej. To jest nasz bazowy kapitał, z którym wchodzimy w dorosłe życie. Jak pokazują wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC), w Polsce aż 19 proc. osób w wieku 16–65 lat ma problemy w czytaniu ze zrozumieniem, co w kontekście spadającego poziomu czytelnictwa jest istotną przesłanką do kontynuacji NPRCz. Ważnym elementem programu jest zwiększanie dostępu Polaków do wszelkich formatów książek i różnych rodzajów literatury. Realizujemy je poprzez działania skierowane do bibliotek publicznych oraz bibliotek szkolnych i pedagogicznych, gwarantujących każdemu równy i demokratyczny dostęp do wiedzy i uczestniczenie w rozwoju społecznym” – podkreśla prof. Przemysław Czarnek, minister edukacji i nauki.
Środki z budżetu państwa będą wydatkowane na zakup przez biblioteki publiczne ok. 14,5 mln nowości wydawniczych, w tym usług zdalnego dostępu do książek w formie e-booków, audiobooków czy synchrobooków (ok. 161 mln zł), budowę ogólnokrajowej sieci bibliotecznej poprzez zintegrowany system zarządzania zasobami bibliotek, w ramach której powstanie platforma dla 500 bibliotek (ponad 41 mln zł), dofinansowania w wysokości od 0,5 mln zł do 2,25 mln zł przeznaczone na inwestycje w rozbudowę infrastruktury szacunkowo dla ok. 164 bibliotek publicznych (228,5 mln zł), rozwój kompetencji pracowników bibliotek (24,5 mln zł) oraz kampanię społeczno-informacyjną (blisko 30 mln zł). Jednocześnie ok. 10,3 tys. bibliotek szkolnych i pedagogicznych otrzyma dofinansowanie (ponad 96 mln zł) na zakup ok. 4 mln nowości wydawniczych oraz elementów wyposażenia. Nowością jest włączenie do programu przeszło 13 tys. placówek wychowania przedszkolnego, dla których zostanie przeznaczona kwota ponad 41 mln zł na zakup nowości wydawniczych. Dzięki zakupom nowości bibliotecznych na rynek wydawniczy trafi w latach 2021-2025 kwota ponad 580 mln zł (uwzględniając środki z budżetu państwa oraz szacowany wkład własny beneficjentów).
W Polsce działa ponad 2,5 tysiąca bibliotek publicznych, które wraz ze swoimi filiami tworzą sieć prawie 8 tysięcy instytucji kultury.
mam/