NIK opublikowała wyniki kontroli dotyczacej przestrzeganie standardów emisyjnych i działalność inwestycyjna komunalnych przedsiębiorstw energetycznych w województwie lubelskim. Kontrolerzy sprawdzili m.in. czy gminne przedsiębiorstwa energetyki cieplnej (PEC) działające w województwie lubelskim dotrzymywały obowiązujących standardów emisyjnych oraz zapewniły prawidłową eksploatację instalacji i urządzeń ograniczających nadmierną emisję pyłów i gazów. W kontroli zbadano również zawieranie i realizację umów na dostawy węgla, realizację przedsięwzięć inwestycyjnych, sytuację ekonomiczno-finansową w aspekcie możliwości realizacji statutowych zadań, a także przestrzeganie przepisów o zasadach wynagradzania członków zarządów i rad nadzorczych.

Kontrolą objęto cztery z ośmiu spółek komunalnych w woj. lubelskim, które wytwarzały ciepło w wyniku spalania węgla, tj.: Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Białej Podlaskiej (PEC Biała Podlaska), Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Radzyniu Podlaskim (PEC Radzyń Podlaski), Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Lubartowie Sp. z o.o. (PEC Lubartów) oraz Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. we Włodawie (MPGK Włodawa). Kontrola dotyczyła lat 2018-2021.

NIK stwierdziła, że przedsiębiorstwa energetyki cieplnej przestrzegały obowiązujących standardów emisyjnych oraz zapewniły prawidłową eksploatację instalacji i urządzeń ograniczających emisję pyłów i gazów. Istotne nieprawidłowości dotyczyły jednak innych skontrolowanych obszarów.

Zakupy węgla

NIK skontrolowała 18 umów na dostawy węgla. Do udzielania tego rodzaju zamówień nie mają zastosowania przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych. Zrealizowane dostawy pozwoliły PEC utrzymać wymagane zapasy węgla i zapewnić ciągłość dostaw ciepła. Kontrolerzy zwrócili jednak uwagę, że przy zawieraniu i realizacji umów wystąpiły istotne nieprawidłowości. Przedsiębiorstwa z naruszeniem wewnętrznych regulacji przeprowadzały postępowania na zakup węgla (MPGK Włodawa – pięć postępowań, PEC Radzyń Podlaski – trzy i PEC Biała Podlaska – trzy).

PEC Biała Podlaska, bez przeprowadzenia rozeznania rynku i analiz opłacalności, zawarło umowę wieloletnią, która w dodatku nie zabezpieczała należycie interesów spółki. Ponadto PEC Radzyń Podlaski w trzech umowach w niewystarczający sposób zabezpieczyło interesy spółki. Z kolei MPGK Włodawa naruszyło zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania oferentów poprzez stworzenie jednemu z nich uprzywilejowanej pozycji w postępowaniu zakończonym zawarciem umowy w 2017 r. Skutkowało to wyborem oferty, która nie była najkorzystniejsza. Ponadto MPGK Włodawa, PEC Radzyń Podlaski i PEC Biała Podlaska nie egzekwowały od dostawców certyfikatów jakości węgla. 

W ocenie NIK, powyższe nieprawidłowości świadczą o niewystarczającym nadzorze nad zawieraniem i realizacją umów na dostawy węgla przez zarządy skontrolowanych spółek.

Inwestycje

W toku kontroli zbadano realizację 18 inwestycji. Największe, o znaczeniu strategicznym dla funkcjonowania PEC, dotyczyły budowy ciepłowni opalanej biomasą (PEC Biała Podlaska) o wartości blisko 27 mln zł i budowy elektrociepłowni gazowej (PEC Radzyń Podlaski) o wartości blisko 11 mln zł. Najistotniejsze nieprawidłowości dotyczyły budowy ciepłowni opalanej biomasą. PEC Biała Podlaska:

- nie naliczyło wykonawcy kar umownych w kwocie ponad 6,5 mln zł;
- wypłaciło wykonawcy robót 23 mln zł pomimo nieprzedłożenia przez niego dowodów zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszym podwykonawcom, co naruszało przepisy Prawa zamówień publicznych. Stwarza to również ryzyko, że do spółki będą się zgłaszać podwykonawcy lub dalsi podwykonawcy z roszczeniami o zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty;
- zaakceptowało umowę o podwykonawstwo, w ramach której wykonawca zlecił realizację całości zamówienia podwykonawcy, co było niezgodne przepisami Pzp;
- w kontrakcie na roboty budowlane nie zawarło postanowień dotyczących kar umownych z tytułu: braku zapłaty wynagrodzenia podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom, nieprzedłożenia do zaakceptowania projektu umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane lub projektu jej zmiany, - nieprzedłożenia poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy o podwykonawstwo lub jej zmiany, braku zmiany umowy o podwykonawstwo w zakresie terminu jej zapłaty. Było to niezgodne z przepisami Pzp.

W odniesieniu do budowy elektrociepłowni gazowej, kontrola wykazała, że Zarząd PEC Radzyń Podlaski zawierając umowę na realizację tego zadania zaciągnął zobowiązanie o wartości przekraczającej limit zobowiązań, określony uchwałą wspólników spółki. Od wykonawcy nie wyegzekwowano złożenia zabezpieczenia należytego wykonania umowy odpowiadającego zmienionym terminom realizacji zadania, na etapie trwających prac budowlanych.

W trzech spółkach (PEC Biała Podlaska, PEC Lubartów i MPGK Włodawa) umowy o przyłączenie do sieci ciepłowniczej nie zawierały wszystkich postanowień wymaganych przez przepisy Prawa energetycznego (w szczególności odpowiedzialności przedsiębiorstwa energetycznego za niedotrzymanie warunków umowy). W niektórych umowach wprost określono, że opłata za przyłączenie zostanie pobrana w wysokości wyliczonej w oparciu o stawki zawarte w taryfie obowiązującej w dacie zakończenia inwestycji. Wysokość opłaty przyłączeniowej (z odwołaniem do konkretnej taryfy) powinna być znana stronie w momencie podpisania umowy. Powyższe miało wpływ na wysokość pobranych opłat przyłączeniowych jedynie w przypadku umów zawartych przez MPGK Włodawa. Spółka w trakcie kontroli wystawiła faktury korygujące, zwracając nienależnie pobrane opłaty przyłączeniowe w łącznej kwocie 1,6 tys. zł.

Wynagrodzenia członków zarządów i rad nadzorczych

We wszystkich czterech skontrolowanych spółkach stwierdzono wypłacanie wynagrodzeń członkom zarządów lub rad nadzorczych w zawyżonej wysokości.  W trzech spółkach (MPGK Włodawa, PEC Biała Podlaska i PEC Lubartów) wynagrodzenia członków zarządów i rad nadzorczych przez kilka lat nie były „zamrażane” na poziomie ustalonym dla roku 2017, do czego zobowiązywały przepisy ustaw o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustaw budżetowych. Spowodowało to wypłacenie wynagrodzeń zawyżonych łącznie o ponad 526 tys. zł. Organy tych spółek wyeliminowały nieprawidłowość, określając wynagrodzenia zarządów i rad nadzorczych w prawidłowej wysokości przed lub w trakcie kontroli. Część spółek odzyskała nienależnie wypłacone wynagrodzenia – MPGK Włodawa zawarła ugody z członkami zarządu i rady nadzorczej (co pozwoli na odzyskanie stu kilkudziesięciu tys. zł), z kolei członkowie rady nadzorczej PEC Biała Podlaska zwrócili spółce ponad 26 tys. zł.

mp/