Czy i na jakich warunkach gmina może uzyskać zwrot podatku VAT od realizowanych inwestycji – z takim pytaniem zwróciła się do resortu finansów poseł Gabriela Masłowska. W obszernej odpowiedzi wiceminister Jan Sarnowski wyjaśnił m.in., kiedy organy władzy publicznej bądź urzędy obsługujące te organy uważane są za podatników i jakie w związku z tym mają obowiązki.
Poseł Gabriela Masłowska skierowała do MF pytanie, w którym poprosiła o wyjaśnienie, czy gmina może uzyskać zwrot podatku VAT od inwestycji i na jakich warunkach może to zrobić. Jak zaznaczyła, pytanie ma związek z licznymi interwencjami kierowanymi do jej biura poselskiego w tym zakresie przez przedstawicieli samorządów.
Poniżej publikujemy obszerne fragmenty wyjaśnień udzielonych pod koniec sierpnia br. przez wiceministra finansów Jana Sarnowskiego.
"System podatku VAT w Unii Europejskiej podlega harmonizacji co oznacza, że państwa członkowskie zobowiązane są do przestrzegania zgodności krajowych przepisów w zakresie podatku VAT z regulacjami wynikającymi z prawa unijnego.
Z tych względów regulacje przyjęte w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - zwanej dalej „ustawą o VAT”, muszą być zgodne z przepisami dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej2 – dalej jako: „dyrektywa”. Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Działalność gospodarcza w myśl art. 15 ust. 2 ustawy, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że za podatnika VAT może być uznany taki podmiot, który dokonuje czynności zmierzających do wykorzystania nabytych towarów i usług do celów opodatkowanej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.
Ponadto należy zauważyć, że w myśl art. 15 ust. 6 ustawy, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.
Powyższy przepis jest odzwierciedleniem art. 13 dyrektywy, zgodnie z którym krajowe, regionalne i lokalne organy władzy oraz inne podmioty prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują lub transakcjami, których dokonują jako organy władzy publicznej, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub płatności w związku z takimi działaniami lub transakcjami.
Jednak w świetle unormowań prawa unijnego w przypadku, gdy organy władzy publicznej bądź urzędy obsługujące te organy podejmują takie działania lub dokonują takich transakcji, są uważane za podatników w odniesieniu do tych działań, lub transakcji, gdyby wykluczenie ich z kategorii podatników prowadziło do znaczących zakłóceń konkurencji.
Oznacza to, że organ będzie uznany za podatnika podatku VAT w dwóch przypadkach, tj. gdy wykonuje czynności inne niż te które mieszczą się w ramach jego zadań oraz, gdy wykonuje czynności mieszczące się w ramach jego zadań ale czyni to na podstawie umów cywilnoprawnych.
Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Katalog zadań własnych gminy został określony w art. 7 ust. 1 ww. ustawy o samorządzie gminnym.
Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego sformułowane zostały w art. 86 ust.1 ustawy o VAT, z którego treści wynika że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik VAT oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem
jest konieczność odprowadzenia podatku należnego w wyniku dokonywanych dostaw towarów lub świadczenia usług.
Z powyższego wynika, że przedstawiona zasada wyklucza możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi (np. czynności wykonywanych przez gminę w charakterze organu władzy publicznej – działającej w ramach imperium).
Powyższą zasadę odliczenia podatku naliczonego uzupełniają regulacje zawarte w art. 86 ust. 2a-2h oraz art. 90 ustawy o VAT.
Zgodnie z obowiązującymi od 1 stycznia 2016 r. przepisami art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT, w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, gdy przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego, oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej, zwanym dalej „sposobem określenia proporcji” (tzw. „prewspółczynnik”).
W art. 86 ust. 2c ustawy wskazano kilka metod, które podatnik może wykorzystać w celu proporcjonalnego obliczenia podatku naliczonego. Należy zauważyć, że dla niektórych podatników w tym m.in. dla jednostek samorządu terytorialnego czy zakładów budżetowych, sposób kalkulacji prewspółczynnika został określony w rozporządzeniu z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników.
Ponadto przepisy ustawy o VAT regulują również sytuację dotyczącą zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego, gdy w ramach działalności gospodarczej podatnik dokonuje czynności opodatkowanych i zwolnionych od podatku (art. 90 ustawy o VAT).
Z powołanych przepisów ustawy o VAT wynika, że w przypadku ponoszenia przez gminę wydatków na realizację inwestycji, obowiązkiem gminy zarejestrowanej jako czynny podatnik VAT, jest przypisanie konkretnych wydatków inwestycyjnych do określonego rodzaju działalności gospodarczej (opodatkowanej i zwolnionej od VAT) oraz innej niż gospodarcza (poza VAT), z którymi wydatki te są związane.
Gmina będąca podatnikiem VAT ma obowiązek dokonania tzw. bezpośredniej alokacji czyli odrębnego określenia, z jakim rodzajem działalności będzie związany podatek wynikający z otrzymanych faktur zakupu związanych z realizowaną inwestycją.
Jeśli takie wyodrębnienie wydatków inwestycyjnych jest możliwe podatnikowi przysługuje pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych ze sprzedażą opodatkowaną. Brak jest natomiast takiego prawa w stosunku do wydatków inwestycyjnych poniesionych na towary i usługi wykorzystywane do wykonywania czynności niepodlegających temu podatkowi. Natomiast gdy gmina nie ma możliwości przypisania w całości poniesionych wydatków na realizację inwestycji do działalności gospodarczej, zastosowanie znajdą przepisy art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT.
Podkreślić należy że regulacje dotyczące obowiązku wydzielenia podatku naliczonego przy zastosowaniu tzw. „prewspółczynnika” o którym mowa w art. 86 ust. 2a ustawy o VAT, przez podatników VAT, którzy wykonują również działalność nieobjętą systemem VAT, zapewniają realizację zasady neutralności podatku VAT, która nie daje możliwości odliczania podatku VAT w związku z działalnością pozostającą poza systemem VAT.
W świetle powyższego, gminie w związku z ponoszeniem nakładów na realizację danej inwestycji generalnie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego w takim zakresie w jakim wydatki te są związane z wykonywaniem opodatkowanej VAT działalności gospodarczej. Gmina powinna każdorazowo dokonać oceny tego prawa poprzez zbadanie okoliczności i ustalenie czy wydatki poniesione w ramach realizowanej inwestycji będą wykorzystywane do wykonywania tych czynności opodatkowanych podatkiem VAT oraz, w związku z tym, czy zostaną spełnione bądź wykluczone przesłanki do zastosowania zasad określonych w art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT.
Istotne jest, aby każdy przypadek wydatków poniesionych na realizowaną inwestycję poddany został w świetle ustawy o podatku VAT, szczegółowej analizie pod kątem wykorzystania/przeznaczenia danej inwestycji oraz warunków na jakich zostały przyznane środki na jej finansowanie.
Wskazać należy, że w przypadku powstania wątpliwości dotyczących interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie, które mogą rodzić określone konsekwencje w sferze prawa podatkowego, zainteresowana gmina ma prawo zwrócić się do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych."
mp/