Gmina może sfinansować zakup monitoringu z wpływów z tzw. „małpkowego” pod warunkiem, że monitorowanie tych miejsc będzie miało na celu minimalizowanie i przeciwdziałanie spożywaniu alkoholu – wynika z opinii RIO w Poznaniu.
Jedna z wielkopolskich gmin zwróciła się do RIO z pytaniem o możliwość sfinansowania z wpływów z tzw. opłaty „małpkowej” monitoringu ławeczek, na których spożywany jest alkohol. Gmina wyjaśniła, że stworzyła na swoim terenie miejsca z przeznaczeniem do wspólnego spędzania czasu wolnego i integracji społeczności lokalnej. Okazało się jednak, że często spotykają się tam osoby spożywające alkohol, co jest niezgodne z ideą przeznaczenia tych miejsc. Zdaniem gminy monitorowanie tych miejsc będzie miało na celu przeciwdziałanie spożywaniu alkoholu oraz przebywania w nich osób nietrzeźwych.
W obszernych wyjaśnieniach RIO zwróciła uwagę, że możliwość ujęcia zadania polegającego na budowie monitoringu w miejscach przeznaczonych do wspólnego spędzania czasu wolnego w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz sfinansowanie wydatku na zakup i montaż monitoringu z wpływów z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych „budzi wątpliwości”.
Jednocześnie Izba oceniła, że mimo to, możliwe jest sfinansowanie takiego wydatku z wpływów z tzw. "małpkowego" pod warunkiem, że "faktycznie monitorowanie tych miejsc będzie miało na celu minimalizowanie i przeciwdziałanie spożywaniu alkoholu oraz przebywania w nich osób nietrzeźwych".
„W przypadku przeznaczania środków z ww. opłaty ustawodawca nie zastrzegł bowiem, że mogą być one wydatkowane wyłącznie na cele określone w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii” – wskazała RIO.
Izba przytoczyła też m.in. fragmenty rekomendacji KCPU dotyczące realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, w których wskazano, że dochody z opłat za sprzedaż tzw. małpek „mogą być przeznaczane na zadania nieujęte do tej pory w gminnych programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Z tym że zadania te muszą mieć związek z przeciwdziałaniem negatywnym skutkom spożywania alkoholu. (…) Wydaje się, że taki związek mógłby zostać wykazany np. przy finansowaniu izby wytrzeźwień, pomocy dla osób w kryzysie bezdomności uzależnionych od alkoholu (np. finansowanie noclegowni)”.
Dodatkowo w opinii KCPU, przy ocenie zasadności finansowania zadań z ww. opłat, powinien być brany pod uwagę również dodatkowy element, tj.: czy powyższe zadanie nie jest zadaniem własnym innego podmiotu i nie jest finansowane przez inne podmioty, np. przez NFZ albo policję.
W opinii KCPU wspomniane opłaty nie powinny być wydatkowane na zadania statutowe innych jednostek, np. nie powinny być przeznaczone na pomoc materialną, nawet jeśli ubóstwu towarzyszy problem alkoholowy, ponieważ jest to zadanie pomocy społecznej i tylko ona ma prawne instrumenty do weryfikacji finansowej sytuacji danej osoby pod kątem świadczenia socjalnego. Podobnie nie należy z tych środków doposażać policji, np. poprzez zakup benzyny do samochodów, ponieważ policja realizuje swoje odrębne ustawowo zadania. Dodatkowo przy wydatkowaniu środków z opłat powinno się brać pod uwagę ich efektywność i skuteczność, tak jak przy pozostałych zadaniach finansowanych ze środków publicznych.”.
Zdaniem RIO ustawodawca stworzył szersze możliwości wydatkowania ww. środków niż w przypadku wpływów z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Użyte w art. 9 3 ust. 4 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi pojęcie „lokalnej międzysektorowej polityki przeciwdziałania negatywnym skutkom spożywania alkoholu” jest pojemne znaczeniowo. W tym kontekście kluczowa więc będzie możliwość powiązania danego wydatku z przeciwdziałaniem negatywnym skutkom spożywania alkoholu. W ocenie tut. Izby w przypadku wydatku, o którym mowa w zapytaniu, związek taki występuje.
Dodatkowo Izba wskazała, że zgodnie z art. 41 ust. 1 w związku z ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w gminnych programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii mogą zostać ujęte jedynie zadania związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracją społeczną osób uzależnionych od alkoholu.
Tym samym, w ocenie RIO, ujmowanie w nim zadań wykraczających poza ten zakres, tj. wykraczających poza zakres profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, lecz mieszczących się w kategorii zadań mających na celu realizację lokalnej międzysektorowej polityki przeciwdziałania negatywnym skutkom spożywania alkoholu, "nie wydaje się prawnie uzasadnione".
Z drugiej zaś strony, zdaniem RIO, wydatki, które wpisują się w zakres określony w art. 41 ust. 1 ustawy, powinny znaleźć odzwierciedlenie w gminnym programie niezależnie od tego, czy są finansowane ze środków pochodzących z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, czy też ze środków pochodzących z opłat za sprzedaż napojów alkoholowych w opakowaniach jednostkowych o ilości nominalnej napoju nieprzekraczającej 300 ml.
mp/
mp/