PAP: Panie Prezydencie dziś obchodzimy 30. rocznicę pierwszych wyborów samorządowych; jak ważna dla Pana jest ta data?

Andrzej Duda: Jest bardzo ważna dla Polski. W końcu dokładnie 30. lat temu odbyły się pierwsze prawdziwie wolne wybory w naszym kraju. I były to wybory samorządowe. Mam wrażenia, że czasem pozostają one nieco w cieniu częściowo wolnych wyborów do Sejmu z 1989 r. Niesłusznie. Bo to przecież w wyborach samorządowych z 1990 roku doszło do wielkiej zmiany w Polsce. Wybrano blisko 52 tysiące radnych. Olbrzymi sukces odniosły Komitety Obywatelskie „Solidarność”, które zdobyły ponad 53 proc. głosów i lokalne komitety wyborców, na które zagłosowało ponad 24 proc. wyborców.

To zupełnie zmieniło rzeczywistość tysięcy gmin w Polsce. Po 40 latach został przywrócony samorząd terytorialny i skończyły się rządy lokalnych przedstawicieli komunistycznych władz. Był to ogromny przełom w sensie prawnym, ustrojowym, ale też w sensie społecznym i psychologicznym. Polacy jeszcze tego samego roku tłumnie poszli do powszechnych, wolnych wyborów prezydenckich, a rok później – do pierwszych w pełni wolnych wyborów parlamentarnych. Zaczęło się jednak od samorządów. Ona jest też dla mnie osobiście ważna – to były pierwsze wybory, w których mogłem zagłosować.

PAP: Jaki jest Pana zdaniem bilans tych 30. lat?

A.D.: Niezwykle pozytywny. Nie waham się nawet powiedzieć, że przywrócenie samorządu terytorialnego to jedno z największy osiągnieć naszego państwa w ostatnich 30 latach. Polacy aktywnie angażowali się i angażują w sprawy swoich małych ojczyzn. Tysiące ludzi pełniło funkcję radnych gminnych, powiatowych i wojewódzkich, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Starostów w powiatach i marszałków województw. Nie można też zapominać o sołtysach, których mamy w Polsce ponad 40 tys., a także pracownikach instytucji samorządowych. Razem daje nam to setki tysięcy osób zaangażowanych w pracę na rzecz swoich społeczności. To dzięki ich zaangażowaniu Polska lokalna wypiękniała, przeprowadzono niezwykle ważne inwestycje, skutecznie wykorzystaliśmy środki unijne. Nie byłoby tak ogromnego skoku cywilizacyjnego, jaki jest udziałem Polaków w ostatnich latach, gdyby nie aktywna, przedsiębiorcza, pełna pomysłów samorządność. Zasługuje na uznanie, jak wspaniale polscy samorządowcy potrafili zagospodarować szanse związane z członkostwem naszego kraju w Unii Europejskiej.

PAP: Polska bardzo się zmieniła.

A.D.: Trzydzieści lat to szmat czasu. Wyrosło już całe pokolenie, które nie pamięta jak wyglądały i jak funkcjonowały polskie wsie, miasteczka, miasta w okresie PRL. Młodzi nieraz opowiadają, że zapoznając się z realiami tamtego słusznie minionego ustroju nie dowierzają własnym oczom i uszom. Dla nich gładka, dobrze utrzymana droga, piękne place i skwery, zadbane zabytki, wodociągi i kanalizacja, dobre oświetlenie ulic, domy kultury i cykliczne imprezy kulturalne, kompetentni i pomocni pracownicy urzędów wydają się normalną częścią codzienności. Ale przecież nie zawsze tak było – i wielu z nas wciąż to pamięta. To, jak zmieniały się nasze małe ojczyzny zostało też utrwalone na fotografiach, filmach, w dokumentach. Dzięki temu każdy może zobaczyć i docenić niebywały ogrom pracy, którą wykonali samorządowcy przez ostatnie trzy dekady.

Za to wszystko pragnę dzisiaj wszystkim tym, którzy dołożyli swoją cegiełkę do rozwoju samorządu lokalnego najserdeczniej podziękować – to, Wy realnie zmieniliście Polskę na lepsze. Dzisiaj jest Wasze wielkie święto. Dzień Waszego sukcesu.

PAP: Pan postanowił spędzić ten dzień z samorządowcami w woj. małopolskim i świętokrzyskim; dlaczego akurat tam?

A.D.: Jeśli się chce rozmawiać o Polsce i problemach Polaków to najpierw trzeba je dobrze poznać. Wiedzy tej nie uzyskamy z sensacyjnych przekazów medialnych, skupiających się na sporach stricte politycznych i personalnych, na ideologicznych i propagandowych sloganach. Prawdziwa Polska i prawdziwe życie jest gdzie indziej. W takich miejscach jak Grójec, Alwernia, Wola Rzędzińska, Lwówek Śląski, Grybów czy Staszów. To tutaj bije serce polskiego samorządu. W lokalnym zakładzie pracy lub gospodarstwie rolnym. Na osiedlu czy we wsi, na drodze, którą zmierzamy po pracy do domu. W szkole, w przychodni, w miejscowym urzędzie. W lokalnej parafii, klubie sportowym, stowarzyszeniu, w domu kultury i bibliotece. Wśród współpracowników, znajomych i sąsiadów. Wśród swoich.

Polska lokalna i jej sprawy zawsze były mi bliskie. Sam byłem kiedyś radnym – właśnie w Małopolsce, w Krakowie. Jako prezydent starałem się przez całą kadencję być blisko ludzi – odwiedziłem wszystkie powiaty w Polsce i za każdym razem spotykałem się z samorządowcami. Bardzo mi na tym zależało. To były setki spotkań i rozmów. Dzięki temu mogę z pełnym przekonaniem powiedzieć samorządowcom: Znam Wasze problemy i doceniam Waszą pracę. Dlatego zawsze byłem i będę po Państwa stronie. Także wówczas, jeżeli będzie to dla mnie osobiście trudne. Jak w 2017 roku kiedy, przeciwstawiając się środowisku politycznemu, z którego się wywodzę i kierując się Państwa opiniami, zawetowałem nienajlepszą w mojej ocenie ustawę o Regionalnych Izbach Obrachunkowych. Ponieważ rozwiązania w niej zaproponowane były zbyt daleko idące. Ustawa pozwalała na zbyt mocną ingerencję w działalność samorządów.

PAP: Część samorządowców, zwłaszcza prezydentów dużych miast krytykuje jednak współpracę z władzami centralnymi; uważają, że państwo za mało robi, by pomóc samorządom…

A.D.: Nie zgodzę się z tym. Olbrzymi wysiłek, jaki wkładamy ma na celu m. in. właśnie poprawę jakości życia w Polsce lokalnej. Przywracamy lokalne połączenia autobusowe, budujemy nowe przystanki kolejowe, otwieramy na nowo zamknięte komisariaty policji i urzędy pocztowe. Inwestycje w obiekty sportowe i służące kulturze. Wszystko po to, by mieszkańcom każdej gminy w Polsce, każdego powiatu żyło się lepiej. Walczymy też o lokalne miejsca pracy – stąd olbrzymia pomoc, która w ramach tarcz antykryzysowych trafiła do ponad 180 tysięcy małych i średnich firm w całej Polsce.

PAP: Nie da się jednak ukryć, że spór polityczny z poziomu centralnego coraz częściej przenosi się na szczebel samorządowy.

A.D.: Dotyczy to w największym stopniu dużych miast i samorządu na poziomie wojewódzkim. To tam podziały przenoszone z polityki ogólnopolskiej są najbardziej widoczne. Czasami mam wrażenie, że mówiąc o samorządach – zwłaszcza w mediach – postrzega się je głównie przez pryzmat największych miast. Tymczasem jest to istotny, ale zaledwie wycinek polskiego samorządu. Polska lokalna to ciągle nie jest Polska partyjna. Samorządy to nasze wspólne dobro. Chciałbym zwrócić uwagę, że ze wszystkich partii politycznych to Prawo i Sprawiedliwość ma po ostatnich wyborach samorządowych najwięcej radnych na różnych szczeblach samorządu – ponad 8 tysięcy. Jednak radnych, którzy nie należą do żadnego ugrupowania jest wciąż kilkukrotnie więcej.

Niestety po ostatnich wyborach samorządowych dochodziło do licznych niepokojących sygnałów, że w wielu miejscach w Polsce zakazuje się koalicji, porozumień z tym czy innym ugrupowaniem, komitetem, grupą radnych. To bardzo zły sygnał, gdyż współpraca jest podstawą dobrej, skutecznej działalności samorządów. Podobnie zgodna współpraca między administracją rządową i samorządami jest warunkiem sprawnego funkcjonowania państwa i najlepiej służy obywatelom. Czasem ta oczywista prawda może komuś umykać jeśli patrzy z perspektywy Warszawy i rozdzierających ją sporów. Jednak jest doskonale widoczna tutaj na samym dole, w lokalnych wspólnotach.

Rozmawiał: Tomasz Grodecki