W porównaniu z ubiegłym rokiem wzrosła w Polsce liczba gmin miejsko-wiejskich i miast, a największy spadek liczby ludności nastąpił w woj. śląskim
W porównaniu z ubiegłym rokiem, wzrosła w Polsce liczba gmin miejsko-wiejskich i miast; powierzchnia Polski zwiększyła się o 915 ha; największy spadek liczby ludności odnotowano w woj. śląskim; gęstość zaludnienia pozostaje na poziomie 123 osoby na 1 km2. - wynika z najnowszego opracowania GUS: "Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2019 r.".
Podział terytorialny
Według stanu z 1 stycznia 2019 r. w 16 polskich województwach jest: 314 powiatów, 66 miast na prawach powiatu oraz 2 477 gmin: 302 miejskie (w tym 66 gmin mających również status miasta na prawach powiatu), 1537 wiejskich i 638 miejsko-wiejskich.
W podziale terytorialnym kraju z dniem 1 stycznia 2019 r. zaszły: zmiany granic 22 gmin (w tym 5 o statusie miasta) położonych w 5 województwach; korekty granic gmin spowodowały zmiany granic jednostek wyższego rzędu: 2 powiatów i 2 miast na prawach powiatu. Status miasta nadano 10 miejscowościom wiejskim w województwach: małopolskim - Koszyce (pow. proszowicki), mazowieckim - Lubowidz (pow. żuromiński), świętokrzyskim - Nowy Korczyn i Pacanów (pow. buski), Opatowiec (pow. kazimierski), Nowa Słupia i Pierzchnica (pow. kielecki), Oleśnica i Szydłów (pow. staszowski), warmińsko-mazurskim - Wielbark (pow. szczycieński).
W efekcie tych mian, w porównaniu z ubiegłym rokiem, wzrosła w Polsce (o 10 do 638) liczba gmin miejsko-wiejskich, a o 11 spadła liczba gmin wiejskich (jest ich 1537). Liczba miast ogółem wzrosła o 10 nowoutworzonych jednostek (do 940). Ponadto dokonano korekty granic 6 miast położonych na terenie gmin miejsko-wiejskich.
Największa zmiana terytorialna na szczeblu gmin związana była z likwidacją gminy Ostrowice (woj. zachodniopomorskie, pow. drawski). Obszar likwidowanej gminy tj. 15 027 ha przyłączono do obszarów wiejskich gmin: Drawsko Pomorskie (6 533 ha) i Złocieniec (8 494 ha). W wyniku tej zmiany powierzchnie gmin zwiększyły się odpowiednio o blisko 19 i 44 proc.
Kolejna znacząca zmiana powierzchni dotyczy woj. podkarpackiego tj. miasta na prawach powiatu Rzeszów i powiatu rzeszowskiego. W wyniku zmian administracyjnych, m. Rzeszów powiększyło swoją powierzchnię o 620 ha kosztem obszarów wiejskich gmin Głogów Małopolski (90 ha) i Tyczyn (530 ha) położonych w powiecie rzeszowskim.
Ponadto, dokonano zmiany granic kilkunastu innych gmin, z których duża zmiana powierzchni dotyczyła dwóch gmin w woj. łódzkim w pow. łódzkim wschodnim. W jej wyniku powierzchnia gminy wiejskiej Andrespol zwiększyła się o 240 ha, kosztem obszaru wiejskiego gminy Koluszki, położonej w tym samym powiecie. Pozostałe zmiany oscylowały w granicach kilku i kilkunastu hektarów.
GUS podaje też ile wynosi w 2019 r. przeciętna powierzchnia gmin w podziale na ich rodzaj. I tak jest to: 47 km2 dla gmin, miejskich, 126 km2 dla wiejskich i 157 km2 dla miejsko-wiejskich. W stosunku do poprzedniego roku wartości te pozostają na takim samym poziomie.
Podobnie, jak w 2018 r. uległa zmianie powierzchnia Polski, co jest kontynuacją wprowadzania w życie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2017 r. w sprawie szczegółowego przebiegu linii podstawowej, zewnętrznej granicy morza terytorialnego oraz zewnętrznej granicy strefy przyległej RP.
Według danych Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii, powierzchnia Polski zwiększyła się o 915 ha, z czego 175 ha dotyczy woj. pomorskiego, a w jego obrębie powiatu lęborskiego i gm. miejskiej Łeba. Pozostałe 740 ha to wzrost na terenie woj. zachodniopomorskiego. Na skutek tych mian powierzchnia miast w Polsce wzrosła o 279 ha, a terenów wiejskich o 636 ha.
Dodatkowo, oprócz wzrostu powierzchni miast podyktowanego zmianami w strefie nadmorskiej, ich obszar wzrósł o 9 421 ha na skutek utworzenia dziesięciu nowych miast. Największe wśród nich to Wielbark w powiecie szczycieńskim, woj. warmińsko-mazurskie (1 842 ha), a najmniejsze - Koszyce w pow. proszowickim, woj. małopolskie (325 ha).
Liczba ludności
Jak podaje GUS, w porównaniu ze zmianą liczby ludności w roku 2018 względem 2017 (przyrost 556 osób), w 2019 r. nastąpił znaczący spadek liczby ludności. Zmniejszyła się ona o 22 410 osób, największy spadek odnotowało woj. śląskie (minus 14 615), a największy przyrost woj. mazowieckie (18 795 osób). W sumie dla 4 województw odnotowano wzrost bezwzględnej liczby ludności, a w 12 spadek.
W grupie 314 powiatów, w porównaniu z poprzednim rokiem, w 227 jednostkach nastąpił spadek liczby mieszkańców, a w pozostałych 87 przyrost. Największy spadek liczby ludności odnotowano w powiatach kłodzkim w woj. dolnośląskim (1 128 osób), rzeszowskim w woj. podkarpackim (998 osób) i ostrowieckim (984osoby) w woj. świętokrzyskim. Przyrost liczby mieszkańców był największy tak, jak w poprzednim roku, w powiatach: poznańskim, woj. wielkopolskie (8 678 osób) wrocławskim, woj. dolnośląskie (4 723 osoby) oraz wołomińskim, woj. mazowieckie (3 467 osób).
W 55 spośród 66 miast na prawach powiatu odnotowano spadek liczby ludności w stosunku do poprzedniego roku. Największy ubytek liczby mieszkańców odnotowano w Łodzi, woj. łódzkie (5 137 osób). Kolejne miasta: Poznań (woj. wielkopolskie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie) i Częstochowa (woj. śląskie) utraciły po ponad 2 000 mieszkańców.
Liczba ludności zwiększyła się w 11 miastach na prawach powiatu. Najwyższy przyrost nastąpił w m. st. Warszawa, woj. mazowieckie (13 357 osób), kolejne były: Rzeszów w woj. podkarpackim (4 221), Kraków w woj. małopolskim (3 721), Gdańsk w woj. pomorskim (2 377) i Wrocław w woj. dolnośląskim (2 062).
Ubytek liczby mieszkańców w porównaniu z poprzednim rokiem nastąpił w 1 589 gminach (cała zbiorowość to 2 477 jednostek). Najwięcej osób ubyło w gminach miejskich: Łódź, Poznań, Bydgoszcz i Częstochowa wymienionych wyżej, jako miasta na prawach powiatu. Liczba mieszkańców nie uległa zmianie w 21 jednostkach. Natomiast największy przyrost odnotowano w już wspomnianych wyżej gminach miejskich o statusie miast na prawach powiatu: m.st. Warszawa, Rzeszów i Kraków, Gdańsk i Wrocław. Kolejne miejsce wśród jednostek o największym przyroście ludności zajmuje gm. miejsko-wiejska Żukowo w pow. kartuskim, woj. pomorskie (1 725 osób). W sumie w 17 jednostkach przyrost liczby ludności był większy niż 1 000 osób.
Gminy, które odnotowały najwyższy spadek i przyrost liczby ludności względem poprzedniego roku to Tyczyn w pow. rzeszowskim w woj. podkarpackim (spadek o 1 533 osoby) i Stawiguda w pow. olsztyńskim w woj. warmińsko-mazurskim (wzrost o 743 osoby).
Liczba mieszkańców miast w Polsce zmniejszyła się w porównaniu z poprzednim rokiem łącznie o 37 164 osoby. W zbiorowości 940 miast, wzrost liczby ludności odnotowano w 222 jednostkach (61 gminach miejskich i 161 miastach na terenie gminy), dla 711 jednostek (241 gmin miejskich i 470 miast w gminach miejsko-wiejskich) liczba ludności uległa zmniejszeniu, a dla 7 (wszystkie jednostki to miasta w gminach miejsko-wiejskich) pozostała na takim samym poziomie jak w roku 2018.
Najwięcej ludności ubyło ponownie w miastach województw: śląskiego (minus 17 244) i łódzkiego (minus 10 743). Natomiast największy przyrost nastąpiłw miastach województw: mazowieckiego (15 881), podkarpackiego (5638 osób) i świętokrzyskiego (3354 osoby, 100,6).
W dwóch ostatnich województwach liczba ludności miast zwiększyła się głównie w związku ze zmianami w podziale terytorialnym (efekt wymiany terenów między gminami wiejskimi i miejskimi, przyłączenia terenów wiejskich do miasta na terenie gminy miejsko-wiejskiej oraz utworzenia nowych miastw obrębie gmin). W samym woj. świętokrzyskim w wyniku zmian terytorialnych polegających na utworzeniu nowych miast, liczba ludności w miastach wzrosła o 7 868 osób.
Gęstość zaludnienia
Gęstość zaludnienia w Polsce nie zmieniła się w porównaniu z poprzednim rokiem i wynosi 123 osoby na 1 km2. Najgęściej zaludnione (ponad 150 osób na 1 km2są województwa: śląskie (368 osób/km2), małopolskie (224) i mazowieckie (152). Najniższa gęstość zaludnienia (poniżej 100 osób na 1 km2) charakteryzuje województwa: warmińsko-mazurskie i podlaskie (po 59 osób/km2), lubuskie (73), zachodniopomorskie (74) i lubelskie (84).
W porównaniu z poprzednim rokiem o 1 osobę/km2 zmniejszyła się gęstość zaludnienia w 5 województwach: dolnośląskim, lubelskim, łódzkim, śląskim i świętokrzyskim. O 1 osobę/km2 wzrosła gęstość zaludnienia w 2 województwach: małopolskim i mazowieckim. Dla pozostałych jednostek wskaźnik ten pozostał bez zmian w stosunku do roku poprzedniego.
Na szczeblu powiatowym jednostką o najwyższej gęstości zaludnienia pozostaje powiat pruszkowski w woj. mazowieckim (667 osób/km2, wzrost o 6 osób/km2), kolejne, to położone w woj. śląskim powiaty: wodzisławski (550) oraz mikołowski i będziński mające gęstość zaludnienia wyższą niż 400 osób/km2.
Najmniej osób (19) przypada na 1 km2 w pow. bieszczadzkim, woj. podkarpackie. Kolejne powiaty o gęstość zaludnienia mniejszej niż30 osób/km2 to: sejneński, hajnowski, suwalski i moniecki w woj. podlaskim.
Najwyższa gęstość zaludnienia dla miast na prawach powiatu (mimo spadku liczby ludności o 373 osoby w porównaniu z poprzednim rokiem) przypada na Świętochłowice w woj. śląskim (3 757 osób/km2). Kolejne jednostki to: m.st. Warszawa w woj. mazowieckim (3 437, wzrost o 25 osób/km2) oraz Chorzów (3 262, spadek o 18 osób/km2), także w woj. śląskim. Najrzadziej zaludnione miasto na prawach powiatu to Świnoujście w woj. zachodniopomorskim (202 osoby/km2, spadek o 1 osobę względem 2018 roku).
Wśród 2 477 jednostek szczebla gminnego, najwyższą gęstość zaludnienia mają ponownie gminy miejskie w woj. mazowieckim: Legionowo, pow. legionowski (3 993 osób/km2, wzrost o 2 osoby/km2) i Piastów, pow. pruszkowski (3 934 osób/km2, spadek o 13 osób/km2). W sześciu kolejnych gminach mających także charakter miejski, na 1 km2 przypada ponad 3 000 osób. Cztery spośród nich: Warszawa, Ząbki (pow. wołomiński), Pruszków (pow. pruszkowski), Mińsk Mazowiecki (pow. miński) są położone w woj. mazowieckim, dwie: Świętochłowice i Chorzów (wspomniane wyżej miasta na prawach powiatu) w woj. śląskim.
Gmina Wołomin w pow. wołomińskim, woj. mazowieckie, pozostaje najgęściej zaludnioną gminą miejsko-wiejską (842 osób/km2). W grupie gmin wiejskich najwięcej osób na 1 km2 przypada w gminie Buczkowice w pow. bielskim, woj. śląskie (574 osoby/km2, spadek o 4 osoby/km2). Zajmujący w poprzednim roku 1 miejsce w grupie gmin wiejskich Andrespol w pow. łódzkim wschodnim, woj. łódzkie, pomimo wzrostu liczby ludności, spadł na 3 pozycję (gęstość zaludnienia na poziomie 547 osób/km2 - spadek o 38 osób/km2), co było m. in. efektem zmian terytorialnych polegających na przyłączeniu terenów z gm. Koluszki.
W przypadku jednostek o najniższej wartości wskaźnika gęstości zaludnienia sytuacja jest analogiczna, jak w roku poprzednim. Najniższa (mniej niż 10 osób/km2 ) jest gęstość zaludnienia w sześciu gminach położonych w województwach: podkarpackim (3), podlaskim (2) i zachodniopomorskim (1). Wśród tych jednostek tylko gmina Nowe Warpno (woj. zachodniopomorskie, pow. policki) ma charakter miejsko-wiejski, pozostałe są gminami wiejskimi, tak, jak gmina Lutowiska w pow. bieszczadzkim, woj. podkarpackie, która ma najniższą gęstość zaludnienia w kraju (4 osoby/km2 ).
Analizując rozkład gmin wg gęstości zaludnienia, biorąc jednocześnie pod uwagę ich rodzaj, można powiedzieć, że największy odsetek gmin, to w skali całego kraju gminy słabo bądź średnio zaludnione. Jeżeli przyjmiemy za próg wartość 100-149 osób na km2, to do tego przedziału mieści się 78,4 proc. wszystkich gmin w Polsce. Zwiększając przedział do 150-199 osób /km2, odsetek mieszczących się poniżej tego przedziału gmin wzrasta do 83,2.
js/