„Laboratoria Przyszłości” to inicjatywa edukacyjna realizowana w latach 2021-2023 przez Ministerstwo Edukacji i Nauki we współpracy z Centrum GovTech w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Celem programu było uzupełnienie wyposażenia szkół podstawowych w sprzęt ułatwiający nabywanie przez uczniów kompetencji przyszłości z tzw. kierunków STEAM (nauka, technologia, inżynieria, sztuka, matematyka). Program objął aż 94 proc. wszystkich szkół podstawowych w kraju. W ramach programu szkoły o trzymały od państwa wsparcie finansowe, które było w całości przekazane z góry, bez konieczności wniesienia wkładu własnego.

Efektywność programu „Laboratoria Przyszłości” zbadała fundacja EdTech, która promuje dobre praktyki edukacyjne z obszaru technologii. Fundacja brała wcześniej także udział w konsultacjach dotyczących tego projektu.

Celem badania było określenie zasad doboru sprzętu przez szkoły, skali użytkowania sprzętu, zakresu jego wykorzystania oraz uzyskanie informacji na temat dalszych potrzeb szkół i oczekiwań dotyczących wsparcia kształtowania kompetencji STEAM wśród uczniów.

Badanie objęte raportem zostało przeprowadzone na próbie warstwowo-losowej 970 szkół przy pomocy kwestionariusza ankietowego wypełnianego internetowo (CAWI) w dniach 24 sierpnia - 7 września 2023 r.

W zdecydowanej większości badanych szkół (81 proc.) przed przystąpieniem do programu nie było żadnej pracowni do zajęć manualnych, praktycznych, czy też interdyscyplinarnej pracowni STEAM. Zaledwie w 29 badanych szkołach (3 proc.) zadeklarowano funkcjonowanie interdyscyplinarnej pracowni wspierającej kompetencje STEAM u uczniów w okresie poprzedzającym program „Laboratoria Przyszłości”.

51 proc. przedstawicieli szkół podstawowych twierdzi, że przed przystąpieniem do programu w ich podmiotach wykorzystywany był sprzęt wskazany na liście wyposażenia podstawowego lub dodatkowego, możliwy do sfinansowania w ramach „Laboratoriów Przyszłości”. Przed przystąpieniem do programu, zaledwie 34 proc. badanych szkół deklarowało posiadanie sprzętu audio-video (takiego jak aparat czy kamera cyfrowa), 28 proc. z obszaru robotyki (np. robot edukacyjny bądź nowoczesny mikroskop), a co ósma posiadanie drukarki 3D wraz z akcesoriami.

W ramach „Laboratoriów Przyszłości” przytłaczająca większość szkół zdecydowała się na zakup sprzętu audio - video (89 proc.) oraz z obszaru robotyki (81 proc.). „Oznacza to, że tego typu zasoby znajdziemy dziś w niemal każdej szkole podstawowej w Polsce” - zauważono w raporcie. Ponad połowa placówek edukacyjnych (54 proc.) zakupiła narzędzia (takie jak wiertarki czy szlifierki), a niewiele mniej wyposażenie stanowisk do zajęć praktycznych (47 proc.).

Jak wynika z obliczeń własnych fundacji EdTech poczynionych na podstawie ekstrapolacji wyników badania na całą populację szkół podstawowych, sprzętem najchętniej kupowanym były drukarki 3D z akcesoriami, mikrokontrolery z czujnikami i akcesoriami oraz sprzęt do nagrywania, rejestrowania i obróbki obrazu i dźwięku. W dalszej kolejności decydowano się na zakup podstawowego sprzętu audio-video, co sumarycznie przełożyło się na największy udział urządzeń z tej kategorii.

O zakupach najczęściej decydowała dyrekcja szkoły oraz cała rada pedagogiczna. Uczniów o ich zdanie pytano stosunkowo rzadko – o takiej praktyce wspomina 19 proc. zapytanych przedstawicieli szkół. Dobór sprzętu oparty był w większości przypadków na wiedzy osób biorących udział w procesie diagnozy potrzeb szkoły. Regularnie posiłkowano się też wiedzą firm dostarczających sprzęt, a w co drugim przypadku rekomendacjami przekazanymi w ramach konferencji organizowanych w trakcie programu.

Według raportu fundacji EdTech, 70 proc. szkół przeprowadziła bądź planuje przeprowadzenie odpowiednich szkoleń stacjonarnych wśród nauczycieli. 49 proc. szkół twierdzi, że przeprowadzono już szkolenie online.

99 proc. szkół biorących udział w badaniu podało, że ma już doświadczenia z wykorzystania sprzętu w edukacji uczniów w roku szkolnym 2022/2023, zarówno w czasie lekcji (96 proc. szkół), jak i zajęć pozalekcyjnych (83 proc.). W większości badanych szkół (75 proc.) w roku szkolnym 2022/2023 zajęcia edukacyjne prowadzone z wykorzystaniem zakupionego sprzętu realizowane były cyklicznie. 42 proc. szkół deklaruje, że odbywały się one kilka razy w tygodniu. Mowa przede wszystkim o zajęciach z przedmiotów ścisłych, tj. z informatyki, techniki, biologii, fizyki, chemii i matematyki.

W roku szkolnym 2022/2023 w zajęciach prowadzonych z wykorzystaniem sprzętu zakupionego w ramach programu „Laboratoria Przyszłości” wzięło udział średnio 76 proc. wszystkich uczniów. Według deklaracji badanych szkół, zaledwie w 20 proc. udział w zajęciach przewidziany został dla mniej niż 50 proc. wszystkich uczniów danej szkoły, zaś 52 proc. badanych szkół objęto zajęciami od 75 proc. do 100 proc. wszystkich uczniów. Szkoły planują zachowanie tej tendencji w roku szkolnym 2023/2024.

21 proc. szkół zadeklarowało, że w roku szkolnym 2023/2024, w ich szkołach działać będzie interdyscyplinarna pracownia STEAM. W stosunku do sytuacji sprzed programu oznacza to wzrost o ponad 18 punktów procentowych.

W opinii większości przedstawicieli badanych szkół wspieranie kompetencji przyszłości wśród uczniów szkół podstawowych wymagać będzie dalszego finansowania sprzętu, uzupełniania zasobu szkoły w zakresie infrastruktury STEAM (80 proc.), dalszych szkoleń pokazujących pełne spektrum możliwości wykorzystania sprzętu z katalogu Laboratoriów Przyszłości (68 proc.), a także scenariuszy lekcji z jego wykorzystaniem (63 proc.). Połowa respondentów zgłasza także potrzebę wzięcia udziału w warsztatach metodycznych na temat podnoszenia kompetencji przyszłości wśród uczniów.

W programie „Laboratoria Przyszłości” do 11 września 2023 r. wsparciem objęto 13 214 szkół podstawowych w Polsce (94 proc. wszystkich szkół podstawowych) oraz 70 szkół polskich za granicą. Wsparcie trafiało zarówno do samorządowych szkół publicznych (11 765 szkół), jak i do szkół niesamorządowych (1395 szkół) oraz 51 szkół prowadzonych przez ministrów, w tym szkół muzycznych I stopnia i szkół przy ośrodkach wychowawczych, schroniskach dla dzieci, itp.

W programie zaproponowano szkołom wsparcie finansowe nie mniejsze niż 300 zł na ucznia i zarazem nie niższe niż 30 tys. zł na szkołę. Wysokość finansowania uzależniona była od liczby uczniów w szkole: 30 tys. zł – szkoła do 100 uczniów, 60 tys. zł - szkoła od 101 do 200 uczniów, 70 tys. zł – szkoła od 201 do 234 uczniów, 300 zł na ucznia – szkoły powyżej 234 uczniów. Program został rozplanowany na czas od października 2021 r. do czerwca 2023 r. W pierwszej kolejności obejmował szkoły samorządowe, a w drugiej turze szkoły niesamorządowe. Jak wynika z danych sprawozdawczych programu, większość szkół rozpoczęła użytkowanie sprzętu w roku szkolnym 2022/2023.

dsr/ mir/