Częstochowa: Order dla Prezydenta

Prezydent Rzeczpospolitej Lech Kaczyński wręczył 15  kwietnia Prezydentowi Częstochowy Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – Polonia Restituta.

Order wręczono w Pałacu Prezydenckim podczas uroczystych obchodów 65. rocznicy wybuchu powstania w Getcie Warszawskim z udziałem Prezydenta Izraela Szimona Peresa.

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – Polonia Restituta otrzymał podczas uroczystości także Zygmunt Rolat - urodzony w Częstochowie, obecnie amerykański przedsiębiorca, Przewodniczący Północnoamerykanskiej Rady Żydów, Prezydent Światowego Związku Żydów Częstochowian, fundator wystawy i albumu „Żydzi Częstochowianie”.

- Odznaczenia wręczamy dziś kustoszom pamięci naszej wspólnej polsko-żydowskiej historii - powiedział Prezydent RP Lech Kaczyński, wręczając ordery wyróżnionym osobom.

Order Odrodzenia Polski, Polonia Restituta – to ustanowione ustawą z dnia 4 lutego 1921 jedno z najwyższych polskich odznaczeń cywilnych, nadawane za wybitne osiągnięcia na polu oświaty, nauki, sportu, kultury, sztuki, gospodarki, obronności kraju, działalności społecznej, służby państwowej oraz rozwijania dobrych stosunków z innymi krajami..

Na straży honoru Orderu stoi Kapituła Orderu Odrodzenia Polski składająca się z Wielkiego Mistrza Orderu i ośmiu członków Kapituły, powoływanych przez Wielkiego Mistrza na pięć lat. Zgodnie z ustawą o orderach i odznaczeniach Prezydent RP, z tytułu wyboru na ten urząd, staje się Kawalerem Orderu Odrodzenia Polski klasy I i przewodniczy Kapitule jako Wielki Mistrz Orderu.

Częstochowa pamięta o swoich żydowskich obywatelach

Początek lat 90-tych

Po reaktywacji samorządu terytorialnego w 1990 r. nastąpiło nawiązanie kontaktów z częstochowianami żydowskiego pochodzenia zamieszkałymi poza granicami kraju. Partnerem dla Urzędu Miasta stało się stowarzyszenie Żydów Częstochowskich zorganizowane przez pana Arie Edelista w Izraelu.

W 1992 r., przy współpracy ze stowarzyszeniem, miasto zorganizowało uroczystości upamiętniające zagładę ludności żydowskiej w Częstochowie.

W roku 1993 z inicjatywy Prezydenta Miasta Tadeusza Wrony oraz Stowarzyszenie Częstochowskich Żydów w Izraelu na gmachu Filharmonii Częstochowskiej postawionym na fundamentach dawnej, spalonej przez hitlerowców Synagogi wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą częstochowskim Żydom wymordowanym podczas II wojny światowej oraz bohaterom Żydowskiej Organizacji Bojowej. Podobną tablicę umieszczono na byłym Szpitalu Żydowskim (obecnie Szpital Miejski).

Na budynku przy pl. Bohaterów Getta umieszczona została tablica poświęcona pamięci częstochowskich ofiar Zagłady i poległych w walce bohaterów Żydowskiej Organizacji Bojowej.

W 1993 r. przy ul. Kawiej Urząd Miasta uporządkował i objął opieką groby zbiorowe pomordowanych Żydów częstochowskich podczas likwidacji częstochowskiego getta we wrześniu 1942 r. (ul. Kawia 20/22).

Uporządkowano wtedy również żydowski cmentarz.

Pamięci o Żydach Częstochowskich poświęcone zostały ponadto wydawnictwa Wyższej Szkoły Pedagogicznej oraz sesje naukowe zorganizowane z inicjatywy dra Zbigniewa Jakubowskiego.

Październik 2003

Już w pierwszym roku po ponownym wyborze na prezydenta, Tadeusz Wrona zainicjował rozmowy między Gminą Wyznaniową w Katowicach a Miastem Częstochowa w sprawie odnowienie częstochowskiego kirkutu, zabytkowego cmentarza żydowskiego z 1799 r. przy ul. Złotej, na terenie b. Huty „Częstochowa”. Cel spotkania - przejęcie go przez Gminę Żydowską w Katowicach i odnowienie kirkutu.

W Częstochowie gościł wtedy Włodzimierz Kac – Przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach. Prezydent Wrona zaprosił przedstawicieli społeczności żydowskiej by omówić ratowanie częstochowskiego kirkutu. W spotkaniu ze strony żydowskiej wzięli także udział: Halina Wasilewicz – Przewodnicząca Oddziału Częstochowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce i Piotr Pałgan, skupiający wokół swojej osoby grupę młodzieży zainteresowanej odnową cmentarza żydowskiego. W spotkaniu uczestniczył także Franciszek Kotulski – członek Komisji Regulacyjnej ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich oraz przedstawiciel Huty Częstochowa, na terenie której znajduje się kirkut.

Podczas I Kongresu Częstochowian (wrzesień 2003) prezydent rozmawiał z Arye Edelistem, Przewodniczącym Stowarzyszenia Częstochowskich Żydów w Izraelu, o zabezpieczeniu pamiątek po Żydach mieszkających w Częstochowie.

16 grudnia 2003 roku na zaproszenie Prezydenta Częstochowy, Tadeusza Wrony, w Częstochowie przebywał, Ambasador Izraela, profesor Szewach Weiss. Rozmawiano o nawiązaniu przez Częstochowę kontaktów przyjacielskich z miastem Nazaret w Izraelu, postępach w sprawie przekazania żydowskiego cmentarza Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach.

2004

Częściowo odrestaurowany cmentarz żydowski - odnowienie bramy, muru, usunięcie krzaków, doprowadzenie drogi dojazdowej. Na koszt Urzędu Miasta

W dniach 21-23 kwietnia 2004 r. odbyły się w Częstochowie pod patronatem Prezydenta Miasta Częstochowy Dni Pamięci Żydzi Częstochowianie. Współorganizatorami Dni, obok Urzędu Miasta Częstochowy byli: Wyższa Szkoła Pedagogiczna (obecnie Akademia Jana Długosza), Muzeum Częstochowskie, Archiwum Państwowe w Częstochowie, Filharmonia Częstochowska, Teatr im Adama Mickiewicza w Częstochowie, Ośrodek Promocji Kultury „Gaude Mater” w Częstochowie oraz Żydowski Instytut Historyczny. Kulminacją Dni była uroczystość na częściowo odrestaurowanym staraniem Urzędu Miasta Częstochowy zabytkowym cmentarzu żydowskim. W uroczystości z udziałem Kompanii Honorowej Wojska Polskiego uczestniczyli m.in.: Ambasador Izraela w Polsce David Peleg oraz Naczelny Rabin Polski Michael Schuldrich. Program Dni obejmował, obok spotkań wspomnieniowo-modlitewnych, sesję naukową, spektakl, koncert oraz uroczyste otwarcie wielkiej wystawy historycznej pt. Żydzi Częstochowianie Współistnienie-Holocaust-Pamięć. Wystawie towarzyszył bogato ilustrowany i starannie wydany album pod tym samym tytułem. Album „Żydzi Częstochowianie” to praca zbiorowa pod red. prof. Jerzego Mizgalskiego wydana przez Sigmunda A. Rolata, Akademię J. Długosza, Archiwum Państwowe w Częstochowie, Żydowski Instytut Historyczny.

Wystawa prezentowana była następnie w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie, w Konsulacie Generalnym RP w Nowym Jorku oraz w kilku innych miastach USA. Uczestnikami Dni Pamięci byli głównie częstochowianie pochodzenia żydowskiego przybyli z całego świata, a to szczególne spotkanie dało asumpt do utworzenia Światowego Związku Żydów Częstochowian i Ich Potomków z siedzibą w Nowym Jorku.

Umowa o współpracy z Nazaretem. Częstochowa podpisała „Umowę o współpracy” z miastem Nazaretem w dniu 2 grudnia 2004r.

Ceremonia odbyła się w Ziemi Świętej. Nawiązanie tego typu kontaktów możliwe było dzięki zaangażowaniu ówczesnego Ambasadora Izraela w Polsce profesora Szewacha Weissa, który wspólnie z Zygmuntem Rolatem pomógł także w przygotowaniach do wizyty w Nazarecie. Podpisana Umowa przewiduje utrzymywanie stałych kontaktów między obu miastami, wymianę doświadczeń w dziedzinach: turystyki pielgrzymkowej, gospodarczej, edukacji i wymiany młodzieży oraz w dziedzinie kultury. Oba miasta mają wspierać inicjatywy mogące dopomóc w podniesieniu poziomu życia w obu ośrodkach: wymianę informacji i współpracę instytucji obsługujących turystów i pielgrzymów, nawiązanie kontaktów handlowych i współpracę podmiotów gospodarczych obu miast.
Ważnym elementem przyszłych więzi ma być bezpośrednia wymiana grup młodzieży i stałe kontakty między szkołami. Umowa z Nazaretem przewiduje także wymianę informacji i prezentacje dorobku środowisk artystycznych, wspólną promocję na targach turystycznych.

Podczas pobytu w Izraelu prezydent Częstochowy Taduesz Wrona nawiązał kontakty z wieloma środowiskami. W Tel Awiwie spotkał się z członkami Stowarzyszenia Żydów Częstochowskich, w Hajfie z Polonią Izraelską, w Nazarecie z właścicielami biur turystycznych zrzeszonych w lokalnej Izbie Turystyki. Częstochowska delegacja odwiedziła także Yad Vashem w towarzystwie Szewacha Weissa, przewodniczącego Instytutu, byłego Ambasadora Izraela. i złożyła wieniec dla uczczenia ofiar Holocaustu.

Zaangażowane aktualnie w wymianę i współpracę z partnerami w Izraelu są: Ośrodek Promocji Kultury „Gaude Mater”, Akademia Jana Długosza, Zespół Szkół Plastycznych im. Jacka Malczewskiego

2005 r., 2006 r.

W wydanym przez Urząd Miasta obszernym dziele obrazującym historię Miasta zatytułowanym „Częstochowa. Dzieje miasta i Klasztoru Jasnogórskiego” znalazły się także rozdziały o społeczności żydowskiej, Tom II i III. Praca zbiorowa pod red. prof. Ryszarda Kołodziejczyka .

Działalność kulturalną i badawczą dotyczącą obecności ludności żydowskiej w dziejach miasta prowadzą Instytut Historii Akademii Jana Długosza (prof. Jerzy Mizgalski), Ośrodek Dokumentacji Dziejów Miasta Częstochowy przy Muzeum Częstochowskim (Juliusz Sętowski) oraz Zespół Szkół Plastycznych im. Jacka Malczewskiego (Anna Maciejewska), który zrealizował konkurs i wystawę pn. „Z inspiracji kulturą żydowską”.

2006

W dniach 9 – 12 października 2006 r. odbył się w Częstochowie Światowy Zjazd Żydów Częstochowian i Ich Potomków, w którym uczestniczyło ponad 200 Żydów z obu Ameryk, Australii, Izraela i Europy. Współorganizatorem wydarzenia, zainicjowanego przez Światowe Stowarzyszenie Żydów Częstochowian i Ich Potomków, był Urząd Miasta Częstochowy przy współpracy samorządowych instytucji kultury, Akademii Jana Długosza oraz Zespołu Szkół Plastycznych. Uczniowie Zespołu Szkół Plastycznych wybudowali tradycyjny żydowski szałas, związany z obchodami święta kuczek. W drugim dniu Zjazdu uczestnicy wzięli udział w modłach, które odprawił Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich z udziałem kantora Simhy Kellera. Były to pierwsze po wojnie obchody żydowskiego święta w naszym mieście. Program Kongresu obejmował ponadto: Marsz Pamięci, spotkania w miejscach związanych z życiem i martyrologią częstochowskiej społeczności żydowskiej, uroczystość modlitewną na Cmentarzu Żydowskim oraz spotkanie w Ratuszu Miejskim z władzami rządowymi i samorządowymi, zakończone spektaklem „Szeba” w Teatrze im. Adama Mickiewicza.

2007

W czerwcu Urząd Miasta Częstochowy udostępnił Częstochowskiemu Oddziałowi Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce lokal na nowa siedzibę w budynku przy ul. Dąbrowskiego 4. W uroczystym otwarciu siedziby uczestniczyli m. in. Ambasador Izraela w Polsce David Peleg oraz Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich.

7 sierpnia 2007 roku - Młodzi częstochowianie – Polacy i Żydzi oraz Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich i Prezydent Częstochowy Tadeusz Wrona czyścili macewy, pomalowane przez nieznanych sprawców na częstochowskim kirkucie.

Kirkut sprzątali młodzi częstochowianie – Polacy i Żydzi. W sprzątaniu i czyszczeniu wzięła udział młodzież z częstochowskich szkół – z Liceum Sztuk Plastycznych, Liceum im. R. Traugutta, Technicznych Zakładów Naukowych, Liceum im. C. K. Norwida. Dzieła dokończyła specjalistyczna firma pod nadzorem służb konserwatorskich, na koszt Urzędu Miasta.

Listy wyrażający szacunek dla Prezydenta Częstochowy za sprawne działania zmierzające do usunięcia skutków oraz współczucie i solidarność dla mieszkańców Częstochowy, wobec zaistniałego aktu wandalizmu przesłali Prezydent RP Lech Kaczyński oraz Minister Spraw Zagranicznych Anna E. Fotyga.

Inne wydarzenia

Filharmonia Częstochowska od 1995 r. organizuje w cyklu dwuletnim Festiwal Wiolinistyczny im. Bronisława Hubermana, wielkiego skrzypka pochodzenia żydowskiego, urodzonego w Częstochowie. Ta ważna dla polskiej kultury muzycznej impreza z udziałem wykonawców z wielu krajów, w tym z Izraela, cieszy się dużym zainteresowaniem także w środowiskach żydowskich w Polsce i za granicą.

W szkołach częstochowskich w ramach edukacji regionalnej prowadzone są różne formy upamiętniania historii Żydów Częstochowskich. Projekt obejmujący zbieranie przez uczniów informacji o gminie żydowskiej prowadzony był w I LO im J. Słowackiego. Kilka szkół częstochowskich uczestniczyło w sprzątaniu i renowacji cmentarza żydowskiego. Młodzieżowy Dom Kultury przygotował spektakl teatralno-baletowy „Szeba” opowiadający o dziejach żydowskich. Zespół Szkół Plastycznych przygotował wystawę prac plastycznych inspirowanych kulturą żydowską. W Zespole Szkół Mechaniczno-Elektrycznych zorganizowano konkurs na temat: „Historia, kultura i tradycja” pod patronatem Prezydenta Miasta Częstochowy, Towarzystwa Społeczno – Kulturalnego Żydów w Polsce oraz Fundacji Szalom.

Wspólnota Pamięci” – Szewach Weiss chwali Częstochowę

„Wspólnota Pamięci” to tytuł artykułu pomieszczonego w najnowszym numerze tygodnika „Wprost” (72 z 4 grudnia 2005 roku), napisanego przez Szewacha Weissa, na temat poszanowania przez mieszkańców Częstochowy pamięci po częstochowskich Żydach.

Mieszkańcy i władze Częstochowy wzorowo pielęgnują pamięć po żydowskich mieszkańcach tego miasta – pisze o częstochowianach w pierwszym zdaniu Szewach Weiss – człowiek, którego opinie są wielce poważane przez międzynarodowa opinię publiczną.

/na zdjęciu Tadeusz Wrona i Zygmunt Rolat podczas wizyty w UM w maju 2005 roku/


Ireneusz Leśnikowski
UM Częstochowy