Chodzi o dystrybucję węgla przez gminy, która była prowadzona w 2022 i 2023 r. W systemie uczestniczyły nie tylko JST, ale też spółki i związki gminne, które mogły kupować węgiel za maksymalnie 1,5 tys. zł za tonę i sprzedawać go mieszkańcom za nie więcej niż 2 tys. zł za tonę. Pierwotnie gminy miały dystrybuować węgiel do końca kwietnia 2023 r., jednak m.in. z powodu taniejącego surowca na rynkach i malejącego zainteresowania mieszkańców sprzedaż została wydłużona ustawowo do 31 lipca. Ostatecznie część samorządów została z niesprzedanym surowcem. Po sprzedaży końcowej w gminach zostało ok. 60 tys. ton węgla, dlatego resort aktywów dopuścił też zużycie go na własne potrzeby gmin. 

Zdaniem RIO odpowiedź na pytanie czy sprzedaż węgla dla mieszkańców po obniżonej cenie poniżej kosztów zakupu rodziłaby odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych „nosiłaby już znamiona rozstrzygnięcia konkretnego stanu faktycznego, do czego regionalne izby obrachunkowe nie mają kompetencji”. 

Według Izby jednostka „powinna podjąć samodzielną decyzję, przede wszystkim w oparciu o opinię służb zapewniających obsługę prawną jednostki”.

RIO zwróciła przy tym uwagę, że ustawa z dnia 27 października 2022 r. o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych nie zawiera uregulowań w zakresie węgla, który nie został przez gminy sprzedany do 31 lipca 2023 r. Izba przypomniała, że kierunek interpretacyjny w tej sprawie wskazało Ministerstwo Aktywów Państwowych w piśmie z dnia 28 lipca 2023 r. (znak: DAS.V.070.6.2023). Stanowisko to zostało zaaprobowane przez Krajową Radę RIO. 

Zgodnie z przedstawioną w tym stanowisku interpretacją węgiel zakupiony w ramach postanowień ww. ustawy należy traktować jako mienie komunalne w rozumieniu art. 43 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. 

MAP: niesprzedany węgiel to mienie komunalne gmin, mogą go np. przekazać szkołom

„Tym samym biorąc pod uwagę przepisy stanowiące o dysponowaniu mieniem komunalnym (art. 45 ustawy o samorządzie gminnym) gmina może samodzielnie decydować o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania swego majątku przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa m.in. przepisów o gospodarce finansowej i finansach publicznych, o podatku akcyzowym i podatku VAT i odnoszących się do pomocy publicznej” – wskazała RIO w Kielcach. 

Izba dodała, że MAP w swej interpretacji podkreśliło, że swoboda w dysponowaniu mieniem komunalnym musi służyć realizacji zadań własnych określonych w art. 6 i 7 ustawy o samorządzie gminnym, w tym np. w zakresie ochrony zdrowia, pomocy społecznej czy edukacji publicznej. 

W tym samym stanowisku Ministerstwo dopuściło jako prawnie dopuszczalną również dalszą sprzedaż węgla gospodarstwom domowym już poza ustawą, jako realizację zadania własnego gmin, po spełnieniu warunków określonych przepisami ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2023 r. poz. 1570 ze zm.) oraz ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1542 ze zm.). 

mp/