Kwestie związane z „trzynastkami” reguluje ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. W przepisach przewidziano okoliczności, w których pracownik zostaje pozbawiony świadczenia.

Dodatkowe wynagrodzenie roczne przepada w razie nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż dwa dni. W świetle ustawy "trzynastki" nie otrzyma też pracownik, który stawił się do pracy lub przebywał w niej w stanie nietrzeźwości i osoba zwolniona dyscyplinarnie.

"Trzynastki" nie traci natomiast osoba odchodząca na emeryturę, nawet jeśli nie przepracuje wymaganych sześciu miesięcy.

Pracownik nabywa bowiem prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości (8,5 proc. rocznego wynagrodzenia) po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, ale świadczenie, w proporcjonalnej wysokości, przysługuje już po sześciu miesiącach pracy.

Półroczny staż nie zawsze jest jednak wymagany. Zwolnienie z obowiązku przepracowania co najmniej sześciu miesięcy dotyczy m.in. rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne. Podobnie jest w przypadku rozwiązania stosunku pracy będącego następstwem przeniesienia służbowego, powołania lub wyboru, likwidacji pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, a także likwidacji jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacji.

Staż nie jest także wymagany w razie nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej), zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące, oraz powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej.

Kolejną kategorią wymienioną w ustawie, wyłączającą konieczność pracy przez sześć miesięcy, jest podjęcie zatrudnienia. Ujęto w niej rozpoczęcie pracy w następstwie: przeniesienia służbowego, powołania lub wyboru, likwidacji poprzedniego pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy, likwidacji jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacji oraz zwolnienia z czynnej służby wojskowej albo odbycie służby zastępczej.

Przepracowanie pół roku nie jest warunkiem niezbędnym do otrzymania „trzynastki” w przypadku korzystania z urlopów: wychowawczego, macierzyńskiego, ojcowskiego, rodzicielskiego, a także z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Dotyczy to również urlopu dla poratowania zdrowia, korzystania przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego.

Ostatnią kategorią jest wygaśnięcie stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

Jak wynika z wyjaśnień regionalnych izb obrachunkowych, przy wypłacie świadczenia uwzględnia się wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy, przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. Do tego dochodzi wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Zasady ustalania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy reguluje natomiast rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.

Zgodnie z rozporządzeniem, wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, z wyłączeniem jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągniecie.

Ustawowy termin wypłaty tzw. trzynastek upływa 31 marca.

kic/