Aż 70% fundacji i stowarzyszeń współpracę z JST postrzega jako trudną - wynika z badań zrealizowanych przez dr Małgorzatę Żak-Skwierczyńską z Uniwersytetu Łódzkiego
Aż 70% fundacji i stowarzyszeń współpracę z JST postrzega jako trudną - wynika z badań zrealizowanych przez dr Małgorzatę Żak-Skwierczyńską z Uniwersytetu Łódzkiego. Czy to znaczy, że współpraca JST z organizacjami pozarządowymi jest jedynie fikcją?
Prawo i praktyka
Współpraca z podmiotami trzeciego sektora w myśl ustawy o samorządzie gminnym i powiatowym stanowi zadanie własne jednostek samorządu terytorialnego. Ogólne jej ramy określa m.in. ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Pierwotną intencją autorów ustawy było zagwarantowanie organizacjom pozarządowym większego wpływu na działania podejmowane przez samorząd lokalny.
Przyjęty przez ustawodawcę podział na zadaniowe i niezadaniowe formy współpracy oraz kolejność ustawowo określonych form współpracy nie jest bez znaczenia - współpraca powinna zaczynać się od form najprostszych z katalogu niezadaniowych form współpracy tak, by następnie została przekształcona w bardziej rozwinięte formy. Dopiero wówczas powinna zostać wsparta środkami finansowymi. W praktyce koncepcja ta jednak nie sprawdziła się.
Bariery
Analiza zjawisk występujących we współpracy podejmowanej przez samorządy lokalne nakazuje spojrzeć na to zagadnienie z perspektywy poszczególnych partnerów. Z jednej zatem strony mamy organizacje pozarządowe, dla których głównym partnerem, z którym najczęściej utrzymują kontakty (obok kontaktów z innymi organizacjami pozarządowymi – 92%) są samorządy. Dla 46% organizacji są to relacje o trwałym i regularnym charakterze, choć aż 70% fundacji i stowarzyszeń współpracę tą postrzega jako trudną. Wśród problemów wymienienia się przede wszystkim brak wystarczających środków finansowych, brak elastyczności i zrozumienia ze strony urzędu oraz skomplikowane wymogi formalnoprawne. Pewną rolę odgrywają również trudności związane z różnym stylem pracy oraz nastawieniem do finansowania działań organizacji, czy też koncentracja samorządów na kontynuacji dotychczasowych przedsięwzięć.
Z punktu widzenia samorządów
Przeprowadzone badania służące ocenie zjawisk dotyczących współpracy podejmowanej przez samorządy lokalne z różnymi partnerami pozwoliły spojrzeć na to zagadnienie również z perspektywy samorządów lokalnych, które współpracę z organizacjami pozarządowymi oceniają znacznie lepiej. Analiza wyników zrealizowanych badań nie wykazała zasadniczych negatywnych zjawisk w tym zakresie. Zdaniem 50% rozmówców uczestniczących w wywiadach, bariery takie nie występują, a współpraca układa się nie tylko bardzo dobrze, ale organizacje pozarządowe powierzone zadania wykonują lepiej, taniej i szybciej niż samorząd. Część respondentów zwróciła jednak uwagę na kilka zjawisk problemowych, takich jak m.in.: niska aktywność społeczności lokalnej, roszczeniowość organizacji pozarządowych, wąski zakres ich działania, czy też ich upolitycznienie.
Występowanie tych problemów podyktowane jest m.in. niską jakością kapitału ludzkiego i społecznego. Istotną rolę odgrywa tu również postawa samorządów, które nierzadko traktują współpracę z NGO instrumentalnie, ograniczając ją do realizacji form zadaniowych w określonych ustawowo ramach. W większości przypadków formy niezadaniowe nie są tak rozpowszechnione bądź mają iluzoryczny charakter. Współpraca ta ma również charakter lokalny (tj. prowadzona jest w granicach jednej gminy), przez co rzadko wykorzystywana jest na rzecz rozwoju większego układu terytorialnego.
Rekomendacje
Analiza zjawisk zachodzących na tym gruncie nakazuje opracować pakiet działań (w szczególności o długofalowym charakterze), służących pobudzeniu aktywnego społeczeństwa obywatelskiego, budowaniu relacji społecznych, wykreowaniu współodpowiedzialności za działania podejmowane przez gminę, czy poprawie mechanizmów partycypacji. Niezbędne jest również odwrócenie filozofii współpracy prowadzonej przez samorządy z organizacjami pozarządowymi. Nacisk należy położyć przede wszystkim na realizację niezadaniowych form współpracy, koncentrujących się np. na rozwijaniu mechanizmów komunikacji, konsultacji i tworzeniu wspólnych zespołów mających charakter doradczy i inicjatywny, powołanych do opracowania czy realizacji przedsięwzięć o charakterze rozwojowym, wykraczających poza granice gmin, włączających do współpracy innych partnerów, w tym samorządy, partnerów biznesowych czy społecznych. Kluczowym aspektem na rzecz rozwoju poszczególnych terytoriów staje się pobudzenie aktywności organizacji jak również stworzenie stałych sieci powiązań podmiotów współdziałających. Takie założenia wymagają równoczesnej realizacji działań adresowanych do mieszkańców, organizacji pozarządowych, jak i kadr administracji samorządowej.
W świetle tak postawionego problemu szczególnego znaczenia nabiera wywołanie dyskusji publicznej na temat instrumentów wyzwalających poczucie współodpowiedzialności, służących wzmocnieniu tożsamości lokalnej oraz podjęcie działań na rzecz odbudowy więzi społecznych, a patrząc szerzej – budowania kapitału społecznego stanowiącego zasadniczy element sprawnego zarządzania gminą i współpracy między różnymi podmiotami w ramach struktur samorządowych.
Małgorzata Żak-Skwierczyńska - doktor nauk ekonomicznych w dyscyplinie nauk o zarządzaniu. Specjalista w zakresie zarządzania na poziomie lokalnym i regionalnym, zintegrowanego podejścia do zarządzania rozwojem, obszarów funkcjonalnych, w tym miejskich obszarów funkcjonalnych oraz zarządzania projektami (w tym projektami zintegrowanymi). Zainteresowania naukowe w szczególności koncentrujące się na współpracy podejmowanej przez samorządy z różnymi grupami interesariuszy. Autor i współautor opracowań dot. m.in. funkcjonowania administracji samorządowej i współzarządzania w obszarach funkcjonalnych.
Fot. Agencja Fotograficzna
uwiecznieni.pl
Wieloletni kierownik zespołów odpowiedzialnych za wrażanie projektów w sektorze publicznym, uczestnik zespołów odpowiedzialnych za przygotowanie opracowań i zintegrowanych strategii, w tym Koncepcji Strategii Rozwoju Makroregionu Polski Centralnej, strategii dla warszawsko-łódzkiego obszaru funkcjonalnego, czy zintegrowanej koncepcji wprowadzenia zrównoważonej mobilności w ŁOM (zlecenie SŁOM). Autorka książki „Bariery we współpracy jednostek samorządu terytorialnego miejskich obszarów funkcjonalnych”.